….”غاده‌السمان” ادامه‌ی ” فروغ فرخزاد ” است

نقل از: مجله فرهنگ نو

یادداشت اول سپاس: غزل بانو

علی سرهنگی

. …………..”غاده‌السمان” ادامه‌ی ” فروغ فرخزاد ” است! .

هر شب، قبل از خواب

پهلوانان قصه‌هایم 

از کتاب‌هایم گریخته،

پیرامونم دور می‌زنند

من یکی را گزیده

تا پگاه با او می‌رقصم.

هر شب،

من با یکی از قهرمانان قصه‌هایم 

به تو خیانت می‌کنم 

آن گاه سر به سینه‌اش نهاده،

اشک می‌ریزم

از دوریت….

.

غاده‌السمان (زادهٔ ۱۹۴۲ در دمشق) نویسنده و ادیب و روشنفکر زن اهل سوریه است. وی یکی از بنیان‌گذاران شعر نو در ادبیات عرب به‌شمار می‌رود. غاده‌السمان در ۱۹۴۲ در دمشق به دنیا آمد و خیلی زود مادرش را از دست داد. پدرش، دکتر احمد السمان، مردی بود خودساخته… خویشاوندی دوری با نزار قبانی شاعر معروف دارد. غاده‌السمان از دانشگاه سوربن دکترای اقتصاد گرفت و استاد دانشگاه دمشق شد و بعد به مدت بیست سال، ریاست دانشکده‌ی حقوق این دانشگاه را بر عهده گرفت و سپس برای مدتی به وزارت آموزش و پرورش رسید. غاده زیر نظر این پدر از همان کودکی زبان فرانسه را آموخت و با قرآن مأنوس شد.

.

ستاره را بر زخم‌ام مالیدم

هم چون مدادپاک‌کن،

آن‌گاه زخمم پرتویی شد

که قلمم را مانند دوات در آن فرو می‌برم.

.

وی در ۱۹۶۳ و در سوریه، لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی گرفت و در ۱۹۶۴ برای ادامه‌ی تحصیل در مقطع فوق لیسانس دانشگاه آمریکایی بیروت به لبنان رفت. رساله‌ای که وی در پایان این دوره‌ی تحصیلی نوشت در باره‌ی تئاتر پوچی بود.

.

برایم بنویس

زیرا همه‌ی گل‌های سرخی

که به‌من هدیه کردی

در گلدان بلورین خود پژمرده‌اند

و تنها گل‌های سرخ اشعارت،

که برایم سرودی

هنوز سر زنده‌اند

از همه‌ی گل‌های جهان و همه ‌ی زمان‌ها

تنها بوی عطر،

در اشعار باقی می‌ماند…!

سال ۱۹۶۶ آغاز چالش‌های بزرگ زندگی‌اش بود. او برای ادامه‌ی تحصیل در مقطع دکترا به لندن رفت، ولی براساس قانونی که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها را ملزم به کسب اجازه از دولت برای خروج از کشور می‌کرد، به‌صورت غیابی محکوم به سه ماه زندان شد. در همین سال، پس از انتشار شام غریبان، هم پدرش را از دست داد و هم شغل خبرنگاری‌اش را در یک مجله‌ی لبنانی. پس از آن، شاید غربت در لندن و درگیری با مشکلات مالی بود که از ادامه‌ی تحصیل منصرفش کرد.

.

ای‌که در بَرَم نیستی

شب‌ات چگونه گذشت؟

شباهنگام به من اندیشیدی؟

کمی آه کشیدی؟

اشک در چشمت حلقه زد،

آماده گریه شد آیا؟

زندگانیِ بی تو چه ذوقی دارد؟

غذا و سخن و هوا چه معنی دارد؟

که من در گوشه‌ایِ دور از این جهان گم شده و بر باد رفته‌ام…!

.

غاده تا سال ۱۹۶۹ میان لبنان و برخی کشورهای اروپایی در آمد و شد بود. در اوایل دهه‌ی هفتاد ازدواج کرد، پسری به نام حازم به دنیا آورد و مشمول عفو دولت سوریه شد. در ۱۹۷۷، «انتشارات غاده السمان » را در بیروت تأسیس کرد و از اواخر دهه‌ی هشتاد تاکنون در پاریس اقامت دارد..وی کلی داستان و رمان و مجموعه‌ی شعرمنتشرکرده است .

.

هر روزصبح ازخاکسترم برمی‌خیزم

تا دوستت داشته باشم

دوستت داشته باشم

دوستت داشته باشم…

.

در ۱۹۹۳ با انتشار مجموعه‌ای از نامه‌های عاشقانه که غسّان کنفانی در دههٔ شصت به او نوشته بود – البته در زمان انتشار دیگر رازی در میان نبود – در عرصهٔ ادب و سیاست جریاناتی به راه انداخت. غاده از طرف برخی که ادعا می‌کردند وی با انتشار آن نامه‌ها اعتبار یک شاعر معاصر را لکه‌دار کرده و تأثیری منفی بر قضیهٔ فلسطین گذاشته‌است محکوم‌شد.

.

نمی‌توانم به تو بگویم:

“دوستت دارم”

اما می‌توانم

وقتی به خواب رفته‌ای

در سکوت

با لب‌‌هایم روی پیشانی‌‌ات

بنویسمش تا

انگشت‌های رویاهایت آن را

بردارند…

.

او هم چنین آثاری در زمینهٔ نقد دارد که برخی از آن‌ها به چندین زبان ترجمه شده‌است؛ در کل آثار او تا کنون به هفده زبان زندهٔ دنیا ترجمه شده‌اند. نکتهٔ قابل توجه برای ایرانیان مطلبی است که او تحت عنوان نامهٔ عاشقانه به خوانندهٔ ایرانی نوشته‌است و دکتر عبدالحسین فرزاد در ابتدای ترجمه‌شان از مجموعه شعر زنی عاشق در میان دوات آن را آورده‌اند؛ غاده در این نامه خطاب به ایرانیان می‌گوید: «قصه‌ها و رمان‌هایم به سیزده زبان ترجمه شد، اما تنها در ایران راز پنهانم را کشف کردند و برای نخستین بار ایرانیان بودند که اشعارم را ترجمه کردند، زیرا که عاشقان، راز معشوقان را درمی‌یابند.»

.

آن گاه که می‌میرم نامم را بر سنگ گورم ننویسید

اما داستان عشق مرا بنویسید و بنگارید:

این جا آرامگاه زنی است

که به برگی عاشق بود!

و درون دواتی غرق شد و مرد…

.

عبدالحسین فرزاد می‌گوید: غاده‌السمان ادامه فروغ فرخزاد است و همان مسیری که فروغ در ایران طی کرده، او در جهان عرب طی کرده است. این مترجم زبان عربی و استاد دانشگاه درباره آثار جدید خود گفت: در سال‌های اخیر دو مجموعه شعر از غاده السمان با نام‌های «علیه تو اعلان عشق می‌دهم» و «عشق از سویدای دل» را داشتم…. او درباره «غاده السمان» (شاعر و نویسنده اهل سوریه) و خوانده شدن آثارش در ایران توضیح داد: این شاعر ادامه کار فروغ فرخزاد است. زمانی که اولین کتاب او را چاپ کردم با مطالعه شعرهایش احساس کردم چقدر شبیه کارهای فروغ فرخزاد ماست. خانم سیمین بهبهانی آن زمان من را تشویق کرد و گفت کارش خوب است و ادامه بده، چقدر کارهایش شبیه فروغ فرخزاد است.