یک شعر از: سینا بهمنش

و خداوند 

انسان را آفرید

تا درد روی زمین

سرگردان نماند 

یک شعر از: شیرکو بیکس

مجله_ادبی_هنری_روزآمد

اگر چشم فرو بستم 

خاک را بگویید پیکر کرد دیگری را 

در خود جای ندهد 

آب را بگویید سیل اشک به سوی کردستان روانه نکند 

باد را بگویید تازیانه‌اش را بر دل مادران کرد نکوبد

خورشید را بگویید آتش غضبناک‌اش را از سر کردستان بردارد

شب را بگویید پنجره‌ی امید را بر روی هیچ پدر کردی نبندد 

و خدا را بگویید فرو آید و برای چند لحظه هم که شده کرد باشد .

ادامه‌ی خواندن→

شماره‌ی ۱

برای گرامی‌داشت یاد و خاطره‌ی هنرمند عکاس سودابه‌ قاسملو رسانه در نظر دارد از این شماره یکی از عکس‌های انداخته و پرداخته شده‌ توسط خانم قاسملو که قبلا منتشر شده و یا در جایی نیامده را در هر شماره منعکس کند. قبلا از لطف و مرحمت بیزن جان اسدی‌پور برای دراختیار گذاشتن این عکس‌ها برای این سایت سپاس فراوان داریم.

شماره‌ی ۴۳     

مکث و مروری بر مجموعه شعر «اینک، الهه‌ی آب‌های راکد»

سروده‌ی فرزانه قوامی

نویسنده لقد : افسانه نجومی

 دانسته‌ام آدمی مبهوت دانه‌ی کاجی خوشبوست.

کتاب آفرینش روزی ورق می‌خورد

و ضربه‌های پیاپی بر اندام دلداده‌ام فرود می‌آید

دانسته‌ام داروی دردم در صدفی مسموم

انتهای آب‌های جهان

رو به افولی تابناک است

دانسته‌ام قطره بوده‌ام

به موج‌ها نپیوستم

و عصیان سرنوشت محتوم آبائم بود. ص 38.

الف. «اینک، الهه‌ی آب‌های راکد» متنی با کلاژ‌های لغزانِ شناور مانده در شبکه‌ای درهم‌تنیده از بینامتن‌های مدام استحاله‌ شده، یا نوشتاری معنامحور، با گزاره‌های جامعه‌گرایی که آگاهانه از اجراهای زبانی بهره‌ می‌گیرند، تا رخدادهای تراژیک را در جهان پیرامون، روشنگرانه رصد کنند و سطرهای شعر را میان نگرشی منتقدانه از سویی و رویکردی چالش‌برانگیز که با طرح پرسش می‌کوشد مخاطب را به میانه‌ی مکالمه‌ای جهان‌گرایانه بکشاند که از تجارب زیستی پرتنش زن، انسان نشأت گرفته‌اند. از سویی دیگر، در نوسان نگاه دارند!؟.

اگرچه، هر دو رویکردِ جهان‌گرایانه‌ی شاعر، نسبت به آشفتگی‌های جهان پیرامون را می‌توان محصول نگرشی روشنگرانه دانست که فهم مخاطب از واقعیت‌های جهان را نشانه می‌گیرد و در پی آن است تا آگاهانه وجوه هژمونیک شرایط ناهمگون محیط پیرامون را با موضعی انتقادی برملا کند. پس مخاطب را در مقابل پرسش‌های پی‌درپی‌ای می‌نشاند که مدام در شعر طراحی می‌شوند. شاید در این میان پرسش‌های جهان‌شمولی به ذهن مخاطب متبادر شود که درک تناقضات جهان پیرامون را وجهی شفاف‌تر دهند.

پرسیدند، تا کجا وفادار می‌مانی؟

پرسیدند

آیا زندگان در واپسین دم از چیزی می‌هراسند؟

چرا هیولایی که بیرون در ایستاده همیشه عریان است؟

پرسیدند یقین به آستین پاره‌ام رسیده

یا من شک دارم خودم باشم؟

از دیروز تا امروز سایه‌ی سیاه پررنگی را ندیده‌ام؟

چرا معشوق، غمگین نبوده

و سرانجام تلخش را عاشقانه به سینه فشرده؟

پرسیدند آیا پیام پروانه‌ها را با صدای بلند خوانده‌ام؟ ص118.

باوجود این، اگر چه در گستره‌ی «اینک، الهه‌ی آب‌های راکد» هر شعر با نمایه‌ای مجزا، بازآفرینیِ اندیشه‌ها، تجارب زیستی، تضادهای  اجتماعی، باورهای ذهنی، احساسات و عواطف درونی فردی، اجتماعی شاعرانه را آگاهانه مد نظر دارد؛ اما نگرش‌های اجتماعی قوامی که اتفاقاً پیوندی تنگاتنگ با رویکردهای روشنگرانه‌ی او دارند. مجموعه شعر را به کلیتی یکدست بدل نموده است، که در آن اجراهای زبانیتی ادیبانه از سویی و ادغام آنها با رفتارهای چندوجهی زبانی، از سوی دیگر، همچنان که به تعامل میان زبان و جنسیت می‌انجامد.

هر کلاژ خرده‌روایت را به آینه‌ای تمام‌نما بدل می‌کند تا بازنمای وقایع متناقضی باشد که زن، انسان با آنها روبه‌روست، ضمن آن که خواستار آن است تا گستره‌ی روایت منتشر شده در نوشتار به منظومه‌ای اندیشه‌محور بدل شود که می‌خواهد به یاری هویت زنانه، روشنگرانه، افقی از دلالت‌های معنایی و ضمنیِ متأثر از تفکرات اجتماعی و زندگی پارادوکس‌واره‌ی آدمیان را در زبان، فرم و ساختار متن برجسته نماید که از نگرش‌های نقادانه‌ی زن انسان نشأت گرفته‌اند و تابعی از شرایط متناقض‌نمای جهان پیرامون به‌شمار می‌آیند. تا درنهایت، گستره‌ی نوشتار، ضمن آن که رخدادهای تراژیکِ زندگیِ بشری را در جهانی پارادوکسیکال برملا می‌کند، دامنه‌های متکثری برای تأویل و تفسیر برش‌ها بگشاید. پس از همان ابتدا با طرح پرسش‌های اجتماعی، بر تناقضات و تنش‌هایی انگشت می‌نهد که آدمیان در جهان هستی به آن گرفتارند و این امکان را فراهم می‌آورد تا اندیشه‌ها و احساسات عاطفی زن، انسان در قالب برش‌هایی به‌نمود در آیند که جامعه‌گرایند و قادرند هم اندیشه‌های مخاطب را با طراحی جمله‌های پرسشی جهت داده نگرش‌های اجتماعی او را به چالش بگیرند. و هم ذهنیت او را برای طرح پرسش‌های نقادانه چه نسبت به متن و چه نسبت به جهان پیرامون در نوشتار بپرورند. برای نمونه یکی از پرسش‌هایی که پس از خوانش «اینک، الهه‌ی آب‌های راکد» به ذهن مخاطب متبادر می‌شود این است که آیا می‌توان پس از رودررویی با کلاژهای چندوجهی بر نوشتار زنانه‌ای چشم پوشید که نگرشی منتقدانه را در متنی ساختمند و درعین‌حال مستند سامان می‌دهد؟!

ادامه‌ی خواندن→

                           حافظ موسوی

شعر به روایتِ «حافظ موسوی» در گفت‌وُگو با ارژنگ

شاعر، نویسنده و عضو کانون نویسندگان ایران

جهانی که هنرمند به مددِ تخیّل می‌آفریند، قاعدتاً جهانی است زیباتر از «جهانِ موجود»

حاکمیّتِ ایدئولوژیکِ کنونی در چهل‌وچند سالِ گذشته به هر ضرب و زوری خواسته است مردم و شیوه‌ی زندگیِ آن‌ها را مطابقِ اُلگوی دل‌خواهِ خود قالب‌گیری کند…

ارژنگ: «حافظ موسوی»؛ شاعر، نویسنده و عضو کانونِ نویسندگانِ ایران در ۱۵ اسفند ۱۳۳۳ در رودبار به دنیا آمد و در سال ۱۳۷۳ با انتشارِ اوّلین مجموعۀ شعرش «دستی به شیشه‌های مه‌گرفتۀ دنیا» کشید. او هم‌اکنون در تهران سکونت دارد و از دیگر آثارِ او می‌توان‌ به «سطرهای پنهانی»، «شعرهای جمهوری»، «زن، تاریکی، کلمات»، «حدیثِ دنیا و دفترِ دریا»، «خُرده‌ریزِ خاطره‌ها و شعرهای خاورمیانه»، «مادیانِ سیاه»، «حالا حکایتِ هُدهُدها»، «واژه‌های من»، «محاکمه در سکوت و مکالمۀ غیابی»، «پانوشت‌ها»(در نقدوُبررسی آراءِ نیما یوشیج)، «لولی‌وشِ مغموم» (زندگی، شعر و اندیشۀ مهدی اخوان ثالث، «دعاکنید سطرهای عاشقانه از یادمان نرود» (گزینۀ اشعارِ غنایی)، فرهنگِ مُدارا (مقالاتی در بابِ ادبیّات و فرهنگ)،«مجموعۀ اشعار»، «گزینۀ اشعار»، «آنتولوژی شعرِ اجتماعی ایران» و «قصّۀ پاییز و نهالِ هلو» اشاره كرد. دوماه‌نامۀ ارژنگ از شمارۀ پیش بابِ گفت‌وُگوهایی را با صاحب‌نظران، هنرمندان و شاعران پیرامونِ کلیدی‌ترین مقولاتِ ادبی و مفاهیمِ هنری گشود. در این شماره پُرسش‌های خود را در هشت فراز با «حافظ موسوی» در میان گذاشتیم و او نیز بدونِ تکلّف نظراتِ خود را بیان داشت.

***

*- بیش از ۱۰۰ سال از اوّلین انتشارِ «افسانه» نیما یوشیج می‌گذرد. دراین زمانِ طولانی بحث‌ها و گفت‌وُگوها و نوشته‌ها و تحلیل‌های بسیاری دربارۀ جایگاهِ نیما و آثارِ او نوشته و منتشرشده است. با وجودِ همۀ این تاریخِ یک صد ساله، امروز نیما برای شما و از نظرِ شما برای شعرِ معاصرِ فارسی چه معنایی دارد؟

نیما هم‌چون فردوسی، نظامی، سعدی، حافظ و دیگر بزرگانِ ادبیّاتِ کلاسیکِ ما یکی از قلّه‌های شعرِ فارسی است. شعرِ امروزِ ما ریشه در آثارِ پیشینیان و از جمله در آثار و آرای نیما دارد. شعرِ امروزِ ما همان‌طور که از بازخوانیِ سعدی بی‌نیاز نیست، از بازخوانیِ نیما هم بی‌نیاز نیست. از این‌که بگذریم، اهمّیتِ نیما در این است که او بُنیان‌گذارِ شعرِ نو (مُدرنِ) فارسی است و شعرِ معاصرِ ما دستِ کم تا اواخرِ دهۀ چهل در همان مسیری بالیده است که او طرح وُ نقشه‌اش را ترسیم کرده بود. ازاین‌رو بدونِ درکِ نیما نمی‌توان به درکِ مسیری که شعرِ فارسی از مشروطه تا به امروز طیّ کرده است، دست یافت. بدونِ درکِ نیما نمی‌توان چگونگی و اهمّیتِ گُسستِ شعرِ فارسی از «سنّت»، یا به بیانی دقیق‌تر، نفیِ دیالکتیکیِ سنّت و زایشِ امرِ نو (مُدرنیسم) در شعرِ فارسی را درک‌کرد.

فرقِ نیما با دیگرانی که در دورۀ مشروطه و اوایلِ دورۀ پهلوی در برخی از شعرهای‌شان به نوآوری روی آوردند، این‌است که نیما به تحوّلِ شعرِ فارسی به مثابۀ یک انقلاب، یا یک جُنبشِ دامنه‌دار می‌نگریست و برای خود نقشِ رهبریِ این انقلاب یا جُنبش را در نظر داشت و این‌را هم صراحتاً و با اعتماد به نفس بیان می‌کرد. دیگران، یعنی سنّت‌گرایان و حتّی نوگرایانِ محافظه‌کار، مسخره‌اش می‌کردند، امّا او اعتنا نمی‌کرد و با صبر وُ حوصله، از یک‌سو نمونه‌های شعرِ مُدرنِ موردِ نظرش را می‌سُرود، و در کنارِ آن، توضیح می‌داد و می‌نوشت که مبنای نظری و فلسفیِ آن سُروده‌ها چیست؛ و بدین ترتیب بوطیقای شعرِ نوِ فارسی را پایه‌گذاری کرد و تا حدودی به سرانجام رساند.

آن بوطیقا با شرح و تفسیری که دیگران در نیم‌قرنِ اخیر بر آن نوشته‌اند، هنوز هم از اعتبار برخوردار است؛ و شاعرِ امروز اگر به واقع معاصرِ زمانه‌اش باشد، باید آن‌را بیاموزد. یا بهتر است بگویم باید آن را مبدأ یا نقطۀ عزیمتِ (آغازیدن‌گاهِ) خود در نظر داشته باشد. منظورم به‌هیچ‌وجه توقّف در نیما نیست؛ چنان‌که شاملو، فروغ، آتشی و دیگر شاعرانِ مهمِّ نیمایی در ایستگاهِ نیما توقّف نکردند. منظورم را «فروغ» در مصاحبه‌ای به روشنی این‌گونه بیان کرده‌است: «از نیما یاد گرفتم که چه‌طور نگاه کنم، یعنی او وسعتِ یک نگاه را برای من ترسیم کرد. من می‌خواهم این وسعت را داشته ‌باشم. من می‌خواهم نگاهِ او را داشته ‌باشم، امّا در پنجرۀ خودم نشسته باشم.»

*- سُرودنِ یک شعر یا به‌طورِ کلّی آفرینشِ یک اثرِ هنری امری مصنوع و تابعِ اراده و خودآگاهِ هنرمند است و یا از جایی به ناخودآگاهِ هنرمند الهام و وارد می‌شود؟

این‌که شعر معمولاً دفعتاً یا ناگهانی بر شاعر عارض می‌شود یا به‌ذهنِ او می‌رسد، نامش را گذاشته‌اند «الهام». بعضی‌ها هم آن‌را به عالمِ غیب نسبت داده‌اند و گروهی هنوز هم ممکن‌است از این نسبت و انتساب خوش‌شان بیاید، امّا من این طور فکر نمی‌کنم. آن لحظه، یا آن اتّفاقِ ناگهانی در واقع حاصلِ تجربه‌ها و آموخته‌های شاعر است که در خودآکاه یا ناخودآگاهِ او ته‌نشین شده است و بر اثرِ یک اتّفاق (دیدنِ یک منظره یا یک حادثۀ شاد یا غم‌انگیز، دیدن یک روی زیبا، یک رویدادِ اجتماعی، یک تکانۀ عاطفی و چیزهایی از این قبیل) به ذهنِ او خطور می‌کند و نُطفۀ شعر بسته می‌شود. چنین لحظه‌هایی لزوماً فقط نصیبِ شاعران نمی‌شود؛ دیگران هم حتماً چنین لحظه‌هایی را تجربه می‌کنند، امّا برای تبدیل‌شدنِ آن به یک قطعه شعر یا یک «اثرِ هنری» زمینه‌ای لازم ‌است که همگان از آن برخوردار نیستند.

آن زمینه هم پدیده‌ای ماورایی نیست، بل‌که استعدادی است که در بسیاری‌ها وجود دارد. برای همین است که اغلبِ آدم‌ها در سال‌های جوانی و نوجوانی برای دلِ خودشان یا برای معشوق‌شان شعر یا به قولِ خودشان ‌«دل‌نوشته» می‌نویسند. امّا مهمّ، افزون بر ویژگی‌های عاطفی و روانی، پروراندنِ آن استعدادِ اوّلیه است. وقتی که آن استعداد به قدرِ کافی پرورش یافت و شاعر به فنِّ کارِ خود مسلّط شد، اراده و عقل در خلقِ شعر یا هر اثرِ هنری با احساس و عاطفه دست به دستِ هم می‌دهند. در شعرِ رُمانتیک، غلبه با احساسات و عواطف است. در شعرِ مُدرن، سهمِ عقل و اراده اگر از احساس و عاطفه بیش‌تر نباشد، کم‌تر نیست. به گمانم «اِدگار آلن‌پو» نخستین کسی بود که بر مصنوع‌بودنِ شعر تاًکید داشت و پس از او «بودلر» و سمبولیست‌ها این دیدگاه را در تقابل با رُمانتیسیسم پروراندند. نیما هم به «ساختنِ» شعر که بیانِ دیگری از مصنوع‌بودن است، باور داشت.

*- ظهور جریاناتِ پَسانیمایی مانند شعرِ «سپید»، «حجم»، «گفتار»، «موجِ ناب»، و به تازگی «طَراشعر» و غیره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا می‌توان آن‌ها را جریانِ‌ ادبی یا مکاتبِ نو به شُمار آورد؟

ادامه‌ی خواندن→

متن بدون ویراست سخنرانی شهرام گراوندی در مراسم نکوداشت «سیروس رادمنش»· 

|زندگی سیروس رادمنش ؛ نمونه‌ی تمام عیار یک اندوه حاکم بر زندگی هنرمند ایرانی|

درباره‌ی سیروس رادمنش چه می‌توان گفت؟ موقعیت سیروس رادمنش در جهان شعری ایران چیست؟ بالنده‌گی و حیات شعر سیروس رادمنش در ادبیات معاصر آیا آن‌چنان که باید و شاید واجد جایگاهی هست و آیا به چشم می‌آید و اگر هست مرتبت آن کدام است؟ آیا شاعر لاکتاب ما که هرگز تمایلی به چاپ شعرهایش به صورت کتاب نداشت، شعرهایش فرودست‌تر از شاعران کتاب چاپ کن! بوده و فی‌المثل فلان شاعر که کتاب‌های ۴۰ یا ۵۰ صفحه‌ای با عناوین پر طمطراق و با تیراژهای زیر ۱۰۰۰ چاپ می‌کرده و می‌کند، بزرگ‌تر از سیروس رادمنش است که فقط شعرهای چاپ شده‌اش در هفته‌نامه‌ی توقیف‌شده‌ی تولید من مطابق با چند کتاب است؟!

ادامه‌ی خواندن→

کم‌تر کسی است که دستی در نوشتن به زبان فارسی داشته باشد و کتاب «غلط ننویسیم» را نخوانده باشد یا بارها به آن رجوع نکرده باشد. ابوالحسن نجفی برای هر فارسی‌دان و فارسی‌خوان که دل در گرو این زبان دارد و به تعبیر احسان یارشاطر «زبان فارسی وطن او است»، درسی برای آموختن دارد. نجفی کتاب «غلط ننویسیم» را در دهه شصت خورشیدی نوشت. محمدرضا باطنی، زبان‌شناس، در همان زمان نقدی بر این کتاب نوشت که در مجله آدینه منتشر شد و سروصدای بسیاری به پا کرد. ابوالحسن نجفی در پیش‌گفتار کتاب «غلط ننویسیم» می‌آورد: «سخن‌گفتن به فارسی برای کسانی که این زبان را از کودکی آموخته‌اند ظاهرا کار آسانی است. ما به همان سادگی که نفس می‌کشیم با دیگران نیز سخن می‌گوییم. اما نوشتن به فارسی به این آسانی نیست.» . پیشنهاد نام این کتاب از نصرالله پورجوادی بود. پورجوادی عموم نقدهای به این کتاب را این‌گونه معرفی می‌کند: «اساس نقدی هم که به آن می‌کردند، ناظر به عنوان آن بود و اینکه در زبان فارسی یا به طور کلی در هر زبانی، غلط و درست نداریم. زبان یک چیزی است که مردم برای تفهیم و تفاهم به کار می‌برند و هر چه به کار بردند و تا آنجا که توانستند معانی خودشان را منتقل کنند به یکدیگر خوب است. کار زبان اصلاً این است و درست و غلط به آن صورت در زبان نداریم.» . محمدرحیم اخوت، نویسنده و منتقد ادبی، برای ابوالحسن نجفی عبارت «قافله‌سالار ادبیات مدرن» را به کار می‌برد (همان، ص۱۲۰)، عبدالله کوثری، مترجم سرشناس ایرانی، او را «آموزشگار یک نسل» معرفی می‌کند (همان، ص۱۲۴) و سیروس علی‌نژاد، نویسنده و رزنامه‌نگار ایرلنی، نجفی را «تجسم فرهنگ» می‌داند. علی‌نژاد در معرفی ابوالحسن نجفی می‌گوید: «آدمی بی‌هیاهو و شخصیتی بی‌سروصدا از نوع کمیاب! من از این نوع، عباس زریاب خویی را می‌شناسم و ایرج افشار را. نوع نادری است. در انزوای خود می‌نشیند، دود چراغ می‌خورد، از رفتن به بازار خودفروشی پرهیز می‌کند و بی‌آن‌که مدام در فکر مطرح کردن خود باشد، پیش پای دیگران نور می‌تاباند.» (اندیشه پویا، شماره ۳۲، ص۹۹) . ابوالحسن نجفی، شهریور و مهرماه ۱۳۹۴ در بیمارستان بستری شد. او سرانجام در روز جمعه دوم بهمن‌ماه ۱۳۹۴ در سن ۸۶ سالگی درگذشت. اما درگذشت #ابولحسن_نجفی توام با نگرانی‌های مالی بود. او در اواخر عمر خود دچار بیماری شده بود و تنگدستی مالی نیز باری بر بیماری او شده بود. نجفی در جمله ای بس دردناک به خبرنگاری گفته بود: «تکلیف هزینه درمان و زندگی خود را نمی‌دانم».

شهرزاد، از نخستین فیلم‌سازان زن ایرانی

شهرزاد که شاعر هنرپیشه فیلم‌ساز و هنرمند است بعد از جمهوری اسلامی کارتن‌خواب شد!

شهرزاد پیش از این در گفت‌وگویی در مورد شرایط زندگی و بی‌خانمانی‌ و کارتن‌خوابی‌اش گفته بود: 

«وقتی در پارک می‌خوابی، بعد از چند وقت وحشتت از خوابیدن در کنار بی‌خانمان‌ها و موش و گربه و سوسک به الفت با آن‌ها می‌رسد. در شب‌های گرم تابستان، می‌توانی به آسمان خیره شوی و برای هزارمین بار دنبال ستاره بختت بگردی و بازهم پیدایش نکنی. اما صبح که بیدار می‌شوی و می‌خواهی به دستشویی بروی، دردسرهایت تازه شروع می‌شود. همین کار عادی روزانه‌ی همه آدم‌های دنیا، به مشکلی بزرگ تبدیل می‌شود.کجا بروم؟ چه کار بکنم؟ ساک‌هایم را کجا بگذارم؟ وقتی در روستا هستی، چیزی که بیشتر از نبود امکانات آزارت می‌دهد نبود سینما و کتاب‌فروشی و دکه‌ی مطبوعاتی است و خیابانی که در آن قدم بزنی و صندلی‌ای که بر روی آن بنشینی و مخاطبی که درباره‌ی اتفاقات جدید جهان با او حرف بزنی. آدمی بیگانه هستی که گویی از جهانی دیگر به آنجا پرت شده‌ای، بی‌هیچ نقطه‌ی اشتراکی. حتی خیلی وقت‌ها حر‌ف‌زدن آدم‌های اطرافت را به زبان محلی، نمی‌فهمی.»

کبری سعیدی (شهرزاد) شاعر، هنرپیشه، رقاص، عضو کانون نویسندگان، داستان‌نویس و از نخستین فیلم‌سازان زن ایران در در هجدهم آذرماه ۱۳۲۵ در میدان راه‌آهن تهران به دنیا آمد: «کبری نام خواهر مرده‌ام بود که شناسنامه‌اش را باطل نکرده بودند و شناسنامه را برای من گذاشتند. مادرم مریم صدایم می‌کرد و پدرم زهرا. زمان رقصندگی شهلا می‌گفتندم. در سینما شهرزاد شدم و حالا زیر شعرهایم می‌نویسند: شهرزاد.» 

ادامه‌ی خواندن→