قیچی
——————————
قیچی نام دیگر سانسور است (۶)
زیرصفحه‌ی قیچی ویژه‌ی نشر و ثبت یادها و تجربه‌های نویسندگان و هنرمندان از سانسور دولتی و حکومتی است. در نوبت ششم قیچی واکنش احمد شاملو شاعر سرشناس و عضو کانون نویسندگان ایران را به سانسور یکی از کتابهایش بازنشر می‌کنیم. فراوانند نویسندگانی که سانسور دولتی را تجربه کرده و خاطراتی از آن دارند اما بسیاری از آنها را منتشر نکرده‌اند زیرا سانسور اجازه نمی‌دهد. او به شدت از خودش مراقبت می‌کند. آزادی بیان نیز باید با گفتن و نوشتن بیرون از مرزهای مجازِ سانسور از خود مراقبت کند.
احمد شاملو در ۲۴ شهریور ۱۳۷۲ در نامه‌ای خطاب به «وزارت ارشاد»  به سانسور قسمت‌هایی از کتاب «همچون کوچه‌ای بی‌انتها»، به‌شدت اعتراض کرد. این کتاب منتخبی است از شعر شاعران جهان با ترجمه و بازسرایی شاملو.
********
متن نامۀ اعتراضی شاملو:
آقای عزیز!
با سلام. یادداشتی را که‌ ملاحظه‌ می‌کنید، هم می‌توانید یک نامۀ‌ خصوصی تلقی کنید، هم می‌توانید در نهایتِ سپاسگزاری من، به دادگاهی احاله‌ کنید که من‌ آن را به‌ مجلس پر سروصدای محاکمۀ‌ سانسور تبدیل‌ کنم، چون به‌‌هرحال یکی باید در برابر این‌ فشار قد علم‌ کند.
من با نکاتِ نخست، ۳۸ موردیِ سانسورِ مجموعۀ “هم‌چون کوچه‌‌ای بی‌انتها”، که‌ بعد به‌ یازده‌ مورد تخفیف‌ داده شده، به‌‌شدت معترضم. من نمی‌دانم این کتاب را چه کسی، به چه‌ حقی و با کدام‌ صلاحیت‌ ویژه مورد “بررسی” قرارداده، اما آن‌‌چه از ماحصل کار او استنباط می‌شود، این‌ است که:
۱ـ کم‌ترین صلاحیتی برای قضاوت شعر ندارد و کم‌‌مایگی‌‌اش‌ حتی از خطش‌ هم‌ پیداست. ادامه‌ی خواندن→

​

شاعران این شماره:

سینا سرکانی، پروین سلاچقه, حبیب شوکتی، گروس عبدالملکیان، بیژن نجدی, غلامحسین نصیری‌پور و علی‌رضا نوری

بک شعر از پروین سلاجقه

اين‌جا تاريخ است!

طنابی بالا می‌رود

طنابی پايين می‌آيد

و طرحی فرو می‌ريزد

فردا تذكره‌ها می‌نويسند:

” حسنكی ” بر دار شد…

یک شعر از: سینا سرکانی

پیش روی‌ام مرده‌ها راه می‌روند
دیوارها مدام گریه می‌کنند
لولوها در قاب منور یک اتفاق
پرچم‌ها را گول می‌زنند
باید برای روزنامه شعری بفرستم
از دور که می‌آمدم
آب‌ها می‌دانستند راز کوچه کجاست
صدای رودخانه از آوار ریختن چیزی
در دوبارۀ تکرار می‌لرزید
باد می‌فهمید زمین آرام آرام
دارد او را ورق می‌زند
با یک درخت
در مرز بیهودگی و سکوت
به جان ابرها سوگند خوردیم
که اگر باران نبارد
زورق‌ها را جمع کنیم برویم
از چمدانی که در پیراهنم بود
تنها آبی می‌دانست
آفتاب زیباترین بازی هستی ست

ابن سیاره چه غمگین است
بابد برای روزنامه شعری بنویسم
آقا!
لطفن یک قهوۀ تلخ

ادامه‌ی خواندن→

عکس از عباس حجت پناه

علی سرهنگی مجله‌ی فرهنگ نو

آمده در صورت‌کتاب بیژن اسدی‌پور

چای …………….گپ…………….شعر
۱۴ مهر ۱۳۰۷سالروز تولد شاعر
.
…………………………………….. آقای “سهراب سپهری” عزیزتولدت مبارک!

۹۲ سال پيش در چنين روزی، سهراب سپهری در قم زاده شد. هرگز ازدواج نكرد. می‌گفت: «زندگی با هنرمند خيلی سخت است.

سهراب سپهری در خانواده فرهيخته‌ای رشد کرد. مادرش با شعر و نقاشی آشنا بود: ‌«پدرم تلگرافچی بود. در طراحی دست داشت. خوش خط بود، تار می‌‌نواخت. او مرا به نقاشی عادت داد. من كاشی‌ام. در قم زياد نمانديم. به گلپايگان و خوانسار رفتيم، بعد به سرزمين پدری. من كودكی رنگينی داشتم.»

او كودك شيطانی بود، سر كلاس‌ها نقاشی می‌كشيد، اما مدرسه را دوست داشت: «معلم با تركه انار زد و گفت: درس‌هايت خوب است، تنها عيب‌ات اين است كه نقاشی می‌کشی. اين نخستين پاداشی بود كه برای نقاشی گرفتم.»

دبستانی بود كه نخستين شعرش را سرود: ادامه‌ی خواندن→

«من از یادت نمی‌کاهم»، به عزیز خاطره‌هایم: مهدی اخوان لنگرودی،
رضا مقصدی

مهدی از دست‌رفته‌ام!

           مهدی-اخوان-لنگرودی                           رضا-مقصدی.

۱

در نیمه‌های پریشب با یکی از عزیزان خاطره‌انگیزم در لاهیجان، درباره‌ی ظرفیت زیبای عاطفه‌ی عاشقانه حرف می‌زدیم، به ناگهان به مضمونی مهرآمیز وُ باریک، نزدیک شدیم که گوشه‌های تاریک آن را نمی‌شناخت. برای روشن کردن آن گوشه‌ها گفتم گوشی را نگهدار. برخاستم. دستی به لابلای کتاب‌های کتابخانه‌ام بُردم. «سپیدار»، نخستین کتاب شعرت را که درسال ۱۳۴۵ خورشیدی منتشرکرده بودی یافتم دو سه فراز از شعر «یادها» را که روشنگر حرف‌های‌مان بود آرام وُ آهسته اما با صدایی شفاف خواندم:

ای آشنای گرم فریبنده چون سراب
دیشب به یاد روی تو تاصبح، سوختم.
تو بی‌خیال آنچه که بر ما گذشته بود
من با خیال خویش، به در، دیده دوختم.
جای تو سبز بودوُ ندیدی که یک زمان
نقش خیالت از سر من، دست بر نداشت.
بی تو برای روی تو تنها گریستم
جُز دل کسی ز حال من وُ دل، خبر نداشت.
یاد شبی که باز تو بودی به روی «سن»
روبان سرخ، جلوه به موی تو داده بود.
می‌خواندی این ترانه که: «ای وای مادرم»
آتش به جان خسته‌ی من اوفتاده بود.

وقتی دانستم زبان عاشقانه‌ی این شعر، در جان مشتاق وُ منتظر دوستم جایی شایسته یافت این‌بار تمامی ‌آن شعر را که در قالب «چهارپاره‌ است از آغاز تا پایان، اما با صدایی بلند خواندم وخودرا به خاطرهی معطر سال‌های دور در «دبیرستان عفت»، پیوند زدم وقتی که دختر زیبای شهر، شعر پُرشور «ای وای مادرم» اثر استاد شهریار را آنگونه خوانده بود که آتش به جان خسته‌ی همه‌ی ما افتاده بود. ادامه‌ی خواندن→

یادی از فرهنگ فرهی به‌مناسبت یکمین سالگرد سفر او توسط بیژن اسدی‌پور

فرهنگ فرهی                   بیژن اسدی‌پور

نوشته بیژن اسدی‌پور

۲۸ سپتامبر ۲۰۲۰

در دهه‌ی چهل یکی از چند مهره‌ی شاخص «رادیو ایران» فرهنگ فرهی بود. او در کنار کسانی چون تورج فرازمند (معاون رادیو)، ایرج گرگین (رِئیس برنامه ۲ رادیو)، و نادر نادرپور (رییس گروه ادب رادیو) فعالیت‌های چشمگیری داشت. او «بزرگ دبیر» چند برنامه معروف رادیو بود:  برنامه « پنج و سه دقیقه» (که خانم اربابی و مانی آن را اجرا می‌کردند)، یا برنامه «خانه و خانواده»، و همین‌طور  برنامه «راه شب» (که پنج شب در طول هفته اجرا و پخش می‌شد و فرهنگ خودش آن را با صدای درخشان‌اش اجرا می‌کرد) و «تفسیر مسایل ایران» که گاه فرهنگ فرهی و گاهی مهدی قاسمی آن را اجرا می‌کردند. و احتمالا فعالیت‌های دیگر که شاید از قلم انداخته‌ام، با همه این فعالیت‎ها، تازه یک دوره هم گویا برای عضویت انجمن شهر تهران انتخاب شد! یعنی مردم که کارهایش را دوست داشتند او را انتخاب کردند. ادامه‌ی خواندن→

بقیه از شماره‌ی قبل

کتاب نمونه متعلق به بیژن اسدی‌پور طراح و طنزنویس معاصر ایران که توسط او اداره می‌شد در فاصله کوتاه حیات‌اش که به سرعت بر اثر فشار شدید اداره ساواک شاهنشاهی  به انتها رسید کتاب‌ها و جنگ‌های متعددی را چاپ و انتشار داد که عموما یگانه بودند. یکی از کارهای بیژن اسدی‌پور در کتاب نمونه انتشار جنگ ویژه‌نامه‌ی اردشیر محصص بود به نام
  که در آن هنرمندان زیادی شرکت داشتند. سعی دارم در هر شماره کار یک یا دو تن از این هنرمندان را برای‌تان بیاورم

ادامه‌ی خواندن→

              آرمان میرزانژاد

هدف از اعلامِ عبارتِ هشداردهنده‌ی «فصل انقطاع از شعر» به معنای «مرگِ شعر» نیست، یا اظهار حکم مطلق‌‏گرا و ساده‌لوحانه‏‌ی «پایان شعر»، یا دستوری به اصطلاح حاکمانه برای «ممنوعیتِ شعرسُرایی»، بلکه تلاش عمده رونمایی از تردیدی پدیدارشناسانه به اثر وجودی شعر در دوره وارونگی و اعوجاج ارزش‌های کنونی بشر است؛ تردیدی فلسفی که به «دوره‌ی تعلیق شعر» گواهی می‌دهد و طرح این عوامل و نشانه‌های وابریدگی از شعر، به معنای«امتناع از سرودن شعر از سوی شاعری خاص» نیست، بلکه این ورشکستگی شعر دربرابر رخدادها و ساختارهای حاکم است، ساختارهایی که شرایطی بحرانی، و روندی یک‌سره یک سویه و مصرف‌گرا با انگیزه‌های هدونیستی را فراهم آورده‌اند، که تجمیع این وضعیات و سایر مباحثی که بعدتر طرح خواهد شد، باعث انقطاع غیرارادی/ ارادی انسان از هنر شعرسرایی می‌شود که پیش از شروع «بحران فراگیر بیماری کرونا» نیز وجودی بیرونی، تاریخمند و پدیدارشناختی داشته است.

تلاش دیگر پرسشگری مُجدانه از پایه‌های نظری این گفتمان است که تا چه میزانی شعر به مثابهِ یک پدیده‌ی اساسا محل نزاع و مناقشه، در جوار سایر پدیدارهای احاطه‌کننده، مجال اثبات و تحقق خویش را فراهم می‌آورد؟ که این خود یک پرسش فلسفی است و نیاز به توضیحی اثباتی و ادراکی چندگانه‌ نگر دارد.

۱-  نقش سلبی پدیدارها در ایجاد انقطاع

طرح این پرسش که چگونه پدیدارهای گوناگون می‌توانند در ایجاد «فصل انقطاع از شعر» موثر باشند؟ ما را از کنه موضوع با رویکردی پدیدارشناسانه درنحوه‏‌ی برخورد پدیدارها با یکدیگر روبه رو می‌سازد.

انقطاع در ذات هستی است، بدون انقطاع حرکت و جهش و در نتیجه سیر تکاملی هستی و دیگرشدگی انسان بی‌معناست، انقطاع در تاریخ زمین‌شناسی، دوره‌های نوع‌شناسی انسان، در سطوح معرفت‌شناختی فلسفی و فرایند علمی و تکنولوژیک نیز وجودی عینیت یافته داشته است. ادامه‌ی خواندن→

شعر و صدای سپیده مختاری

از صورت‌کتاب دوست هنرمند گرامی علی‌اکبر قلندری

حمله موشکی عراق به دبستان کودکان کر ولال در بروجرد ، با هشتاد کشته
و صدها زخمی .
( قلندری )