هلن شوکتی در هر شماره به معرفی آلات، نخبگان و دیگر مقولات مربوط به‌موسیقی ایرانی می‌پردازد که از نظرتان می‌گذرد.
فصل هفدهم
هلن شوکتی
وطن را نمی توان ترک کرد. برای کسی که به وطن باور دارد، هر جا باشد وطن در دلش با او می‌رود.
فرقی نمی‌کند بمانی یا بروی، وطن درون توست.
اگر درد کند درد می‌کشی، هر جای دنیا که باشی.
اما محمد مرادی ما را در بهتی سرگیجه‌آور تنها گذاشت. سخت است از محمد نوشتن.
ادامه موسیقی سیستان و بلوچستان
« قسمت پایانی »
مهمترین بخش موسیقی سیستان و بلوچستان. ترانه‌خوانی است که به آن « سیتک » می‌گویند
سیتک‌ها در غالب دوبیتی اجراء می‌شود. غزل‌خوانی، آیینی به خصوص در بخش آیین‌های سور نوعی دیگر از ترانه‌خوانی در موسیقی سیستان است.
موسیقی کشاورزی – موسیقی برزگری- دسته‌ی دیگری از موسیقی سیستان است که شامل بازی‌های آیینی مربوط به اسطوره ،- کشت – آیین‌های تموزی – می‌باشد و به شخم زدن، کشت، درو، دسته‌کردن خوشه‌ها، باد دادن و خرمن‌کوبی تقسیم می‌شود و دارای ضرب‌آهنگ مخصوص خود می‌باشد.
موسیقی بازی‌های آیینی!!! دسته‌های متفاوت دیگری به عنوان نمایش‌های رزمی و حماسی دارد که با ضرب‌آهنگ شنیدنی و دل نشین، به یکی از زیباترین موسیقی ایران شناخته می‌شود.
رقص دهل – رقص دست بند -رقص دستمال و رقص گردونه، از دیگر گونه‌های رقص بلوچی است.
رقص‌های محلی:
موسیقی‌های مربوط به رقص بلوچ را نوازندگان
حرفه‌ای سرنا و دهل برعهده دارند.
رقص دوچایی و سه چایی با نواختن سرنا و دهل و دهل کوچک‌تر در مراسم شادی برگزار می‌شود.
دوچایی نوعی موسیقی و حرکات موزون سنتی است که از گذشته‌های دور و در مناسبت‌ها به‌ویژه جشن‌های شادی رواج دارد و در هنگام اجراء در برنامه‌ی عمومی،، افراد از طبقات مختلف بدون در نظر گرفتن جایگاه و شغل در آن شرکت می‌کنند که در واقع نوعی همبستگی فرهنگی و اجتماعی ایجاد می‌کند.
در این‌جا می‌خواهم یادی کنیم از «خدانور لجه‌ای»جوان بسیار بسیار ساده و علاقمند به زندگی و عاشق موسیقی و رقص که با عروج‌اش باعث شد که مظلومیت‌اش جهانی را به تکان آورد.
رقص چوب یا شمشیر هم از رقص‌های مشهور این دیار است.
موسیقی بلوچی هر کدام به بخشی از زندگی بلوچ مربوط است:
سپت یا صفت: به معنی ستایش و تمجید است. آهنگی که از بدو تولد بشکل دسته‌جمعی خوانده می‌شود.
وزبت (سپت): توسط زنان خوانده می‌شود. در وزبت مهارت در خوانندگی بسیار لازم است.
لارو: به آخرین روز مراسم عروسی مربوط است.
سپتاگی: این مراسم مخصوص از بدو تولد نوزاد به مدت ۱۴ شب تا ۴۰ شب بسته به استطاعت مالی خانواده معمولأ به شکل دسته‌جمعی و میان دو گروه از خوانندگان متناوبأ تعویض می‌شود.
روششگانی: که در مراسم ختنه‌سوران و عروسی انجام می‌گرفت.
لیلو: که همان لالایی است، آهنگی ملایم و کشیده دارد.
نازنیک: ترانه‌های شش شب اول عروسی اطلاق می‌شود که توسط زنان خوانده می‌شد.
هالو: به هنگام استحمام داماد خوانده می‌شود.
زنان در موسیقی بلوچی نقش مؤثری دارند. خواننده زن در میان بلوچ‌ها «نازنیک» و آوازشان
«بانگه واز» نامیده می‌شود.
با توجه به کوچ‌های مداوم قوم بلوچ، و اسکان در مناطق متفاوت در طول تاریخ موسیقی بلوچی از تأثیرات فرهنگی مناطق مختلف دور نمانده است. با وجود این، مردم بلوچستان توانسته‌اند بخش مهمی از فرهنگ پویا و اصیل خود را کماکان حفظ کنند.
سرودهای حماسی:
داستان این سروده‌ها حدود چهارقرن و نیم پیش در زمان شاه طهماسب اول و دوران حکومت همایون شاه، دومین پادشاه گورکانی هند در ایران روی داده است. پادشاه ایران سعی دارد تاج و تخت از دست رفته را از سلطان هندی بازستاند، اما محور روایت بر اساس زندگی و ماجرای بیوه زن نامدار ثروتمندی بنام -گوهر – است که تقاضای ازدواج میر گوهرام‌خان یکی از حکام منطقه را رد می‌کند و بر اثر آن ماجراهایی پیش می‌آید که به درگیری بین دو طایفه رند و لاشاری به مدت سی سال انجامید.
[سخن از طایفه لاشاری به میان آمد،،، یادی کنیم از هنرمند بلوچ ساکن «استهکلم »سوئد که در حوزه موسیقی بلوچ بسیار فعال است.
(هر آدمی یک زندگی است و هر زندگی یک قصه!
برخی از قصه‌ها اما به هزار و یک دلیل، پیچ و تاب و فراز و فرود بیش‌تر و خوانش‌شان ضروری‌تر است)
رستم لاشاری یکی از آن‌هاست. از آن‌ها که دگرگون شدن اوضاع ایران، او را به غرب کشاند و خود شد ساز و نوای بلوچستان درغرب.
در دانشگاه هنر و موسیقی در رشته موسیقی ملل در استهکلم تحصیل کرد و بقول خودش این مسیر شد نقطه عطف زندگی‌اش.
بعد از پایان تحصیلات در همان دانشگاه مشغول بکار شد و مدت ۱۹ سال برگزارکننده جشنواره‌ی kista در سوئد است که این بدین معنی است که ما بعنوان جامعه‌ی مهاجر و مهمان، می‌توانیم حتی به لحاظ فرهنگی سرچشمه‌ی الهام باشیم، و موسیقی و رقص و هنرهای دیگر می‌تواند هم به رشد فرهنگی جامعه کمک کند.]
استاد لاشاری در خصوص تنوع فرهنگی در موسیقی بلوچ می‌گوید که با ساختار موسیقیایی بلوچی می‌توان گام جدیدی به جلو برداشت و او این کار را با بزرگانی چون سیما بینا این بانوی بزرگ موسیقی فولک انجام داد که تولد تازه‌ای در جامعه چند فرهنگی ایران بودو نشان می‌دهد می‌توان موسیقی ایران را غنی‌تر از گذشته به
جامعه جهانی نشان داد که در واقع نیاز جدی جوامع می‌باشد.
سازشناسی:
سازهای موسیقی سیستان و بلوچستان تنوع زیادی دارند و شامل کوبه‌ای‌ها، زهی‌ها، وبادی‌ها
می‌شوند که از این میان قیچک ( سروز یا سرود)
شبیه کمانچه و زهی آرشه‌ای است.
رباب و تنبورک، زهی‌هایی هستند که با زخمه یا پنجه نواخته می‌شوند.
سرنا، نل « نی» شیدی و دوئلی سازهای بادی .
دف، دهل بزرگ، دهلک درکر و تشتم و کوزه هم کوبه‌ای هستند.
پنجو یا پینجو و هارمونی نیز از دیگر سازهای متداول هستند که از طریق هند و پاکستان در
موسیقی بلوچستان کاربرد یافته‌اند.
از موسیقیدانان برتر بلوچ می‌توان به اساتیدی مانند:
مرحوم کمال‌خان هوت- شیرمحمد اسپندار- دین‌محمد موسی زنگشاهی- موسی بلوچ- در‌زاده و عبدالرئوف صاحب‌زاده اشاره کرد.
زن زندگی آزادی
______________________________________________
