نامه‌ی احمد شاملو به عسکری پاشایی

به مناسبت بیستمین سالمرگ احمد شـــــاملو
شاملو و هایکوهای ژاپنی (1)
———–
سیاوش بسیارعزیزم (سیاوش ، نام خانگی آقای عسکری پاشایی است)… چنان که ملاحظه می فرمایی من هایکوهای تو را با دست و دلبازی تمام قصابی کرده ام و بسیاری از آن ها را کنار گذاشته ام …برادر، هایکو ِ ژاپنی به جای خود ، ولی خواننده، ایرانی است که با خواندن ترجمه های آن باید آن را از کاغذ به ذهن خود منتقل کند و با فرهنگ خودش از آن ها استنباطی حاصل آورد.ما که نمی خواهیم دعاهای زاد المعاد ، دست آن ها بدهیم که فقط نوشته ی آخرت شان باشد و چیزی باشد فراسوی ذوق و دریافت آن‌ها…بسیاری از این هایکوها حال و هوای خاصی دارند که تنها در برخورد با فرهنگ و عرفان ما می تواند شکوفا بشود.در واقع، ذهن آقای مترجم انگلیسی می چاید که حتی حرفش را بزند یا ادعایش را بکند. به عنوان نمونه هایکو شماره ی ۱۶۸۶:

گشودن ِ در
برای دور افکندن تفاله های چای:
یک هجوم ناگهانی و کوتاه ِ برف!

به عقیده ی من این هایکو محشر است.حرکت سمبولیک ِ گشودنِ در را در نظر بگیر که چه مفاهیم عجیبی را القاء می کند ، وقتی بوران ِمهاجم، پُشتِ آن کمین کرده است.
وقتی که دنیای خارج با دندان های تیزکرده اش ، آن پُشتْ منتظر تو است.
خود ِ در ، در این هایکو چه می گوید؟
مرز مشخص امنیت توست با دنیای فاقد امنیت و سرشار از عداوت؟
پس حرکت تو برای گشودن آن، مفهومش چیست: یک عمل قهرمانی؟ دل به دریا زدن؟
درست است که تضاد میان دنیاهای دوگانه ی میان این سو و آن سو ، در تضاد میان گرما و سرما و خطر است، اما یک طَرَفه قضاوت نکنیم : این تضاد را، با احساس اندکی عادلانه یا بی طرفانه تر می توانیم به پاکی و سیاه و سفید نیز تعمیم بدهیم :

در را باز می کنیم تا با تفاله ی چای ، سفیدی برف را آلوده کنیم.با دنیای خارج ربط بر قرار کنیم ، فقط برای آنکه کثافت و آشغال را به صورتش پرتاب کنیم.

نمی دانم این برداشت ها درست است یا نه. اما به هر حال باید قبول کنی که من ِخواننده را، تو با ترجمه های هایکو وادار می کنی که ذهن و فرهنگ خودم را در برخورد با آن تحریف کنم. طبلی است که به من می دهی و من ناگزیرْ آهنگ خودم را با آن خواهم نواخت نه آهنگ ژاپنی را، حتی اگر این طبل را ژاپنی ساخته باشد.به این دلیل است که فکر می کنم، باید در شرح و تحلیلِ هایکوها مستقلاً عمل کنی و نظری به آن چه مترجم انگلیسی هایکو ها داده نکنی، از طرفی ، مطلق ِ چاپ کردن هایکو هم راه به جایی نمی‌برد. مگر اینکه خواننده را به درون هر هایکو هدایت کنی. موضوع ذِن به جای خود، من با عرفان خودم که مثل اقیانوس بی انتهایی پشت اندیشه ام خوابیده، با هایکو و حتا با شعر آراگون و ازراپاند تماس می گیرم و تقصیری هم ندارم.تو باید این را در نظر داشته باشی».

——–
1ـ
http://asre-nou.net/php/view.php?objnr=36039