چهار ستون اصلی‌ی ادبیات فارسی

هانری ماسه

پروفسور فرانسوی هانری ماسه در جشن بازنشستگی خود در دانشگاه سوربن فرانسه چنین گفت:

من عمرم را وقف ادبیات فارسی ایرانی کردم و برای این‌که به شما اساتید و روشنفکران جهان توضیح دهم که این ادبیات عجیب چیست، چاره‌ای ندارم جز این‌که به مقایسه بپردازم و بگویم که ادبیات فارسی بر چهار ستون اصلی استوار است:

فردوسی، سعدی، حافظ و مولانا!  

مولانا، سعدی، فردوسی و حافظ

فردوسی، هم سنگ و همتای هومر یونانی است و برتر از او 

سعدی، آناتول فرانس فیلسوف را به یاد ما می آورد و داناتر از او

حافظ با گوته‌ی آلمانى قابل قیاس است، که او خود را، شاگرد حافظ و زنده به نسیمی که از جهان او به مشامش رسیده، می‌شمارد!

اما مولانا، در جهان هیچ چهره‌ای را نیافتم، که بتوانم مولانا را به او تشبیه کنم، او یگانه است و یگانه باقی خواهد ماند، او فقط شاعر نیست، بلکه بیش‌تر جامعه‌شناس است و روانشناسی کامل، که ذات بشر و خداوند را دقیق می‌شناسد، قدر او را بدانید و به وسیله‌ی او خود و خدا را بشناسید! 

من اگر تا پایان عمرم دیگر حرفی نزنم، همین شعر برای همیشه کافی است:

باران که شدى مپرس، اين خانه کي‌ست  

سقف حرم و مسجد و ميخانه يکي‌ست  

باران که شدى، پياله‌ها را نشمار  

جام و قدح و کاسه و پيمانه يکي‌ست  

باران! تو که از پيش خدا مى‌آیی!  

توضيح بده عاقل و فرزانه يکي‌ست   

بر درگه او چون‌که بيفتند به خاک  

شير و شتر و پلنگ و پروانه يکي‌ست  

با سوره‌ى دل، اگر خدا را خواندى  

حمد و فلق و نعره‌ى مستانه يکي‌ست  

از قدرت حق، هر چه گرفتند به کار  

در خلقت حق، رستم و موریانه يکي‌ست  

گر درک کنى، خودت خدا را بينى  

درکش نکنى، کعبه و بتخانه يکي‌ست!