سر فصل‌هاى موسيقى‌ی ايرانى نامه چهل و پنجم

نوروز در موسيقى ايرانى

نواى سرناى تحويل سال يا همان  << نوروز نامه >>  اثر استاد على اكبر مهدى پور دهكردى   بدون ترديد يكى از ماندگارترين و خاطره انگيز ترين آثار موسيقيايى توليد شده در حوزه بهاريه هاست كه در همه اوان بهارى بشدت مورد استقبال مخاطبان ايرانى بوده و اساسأ براى بسيارى از مردم ، تبديل به يكى از ملزومات سفره ى هفت سين نوروز و تحويل سال شده است.

پس از پيدايش نوروز  كه در روايات و اسطوره ها ، به جمشيد نسبت مى دهند ، استادان موسيقى  هر روز آهنگى ساختند و نامگذارى كردند.

روز اول را عيد نوروز  نام نهادند و براى آن آهنگى ساختند به نام نوروز، كه به نوروز عجم مشهور شد.

نغمه اى كه با وزن سنگينى شروع مى شد و و بعد با رنگى بسيار دلنشين ادامه مى يافت. استادان قديم براى اين آهنگ 

شعر خواجوى كرمانى را مى خواندند: اى صبا غلغل بلبل به گلستان برسان  قصه مور به درگاه سليمان برسان

پيشينيان ، نوروز عجم را آهنگى بسيار زيبا مى دانستند. متأسفانه پس ازتدوين رديف كنونى موسيقى ايران ، در دوره ى قاجار ، اين نغمه به فراموشى  سپرده شد و فقط نامى از آن باقى ماند.

نوروز خارا: اين آهنگ كه در رديف موسيقى امروزى نام آن وجود دارد، بسيا مهجور و خلاصه شده اجراء شده است.

اين نغمه با روايت قديمى آن تفاوت دارد،  زيرا رديف كنونى به دلايل متعدد خلاصه شده و همه ى نغمه هاى گذشته را شامل نمى شود.

نوروز صبا: به دليل حالت خاصى كه دارد در شبيه خوانى نيز مورد استفاده قرار مى گيرد.

نوروز عرب: اين نغمه بر خلاف نام آن، در شمار نغمه هاى دلنشين ايران است.

نوروز بزرگ: اين كه يكى از زيبا ترين قسمت هاى موسيقى قديم بوده، امروزه كمتر با آن آشنايى داشته و در رديف هاى 

كنونى از قلم افتاده است.

نوروز كيقبادى: حال و هواى فرح انگيزى داشته و امروزه  جز نامى از آن باقى نمانده است.

عید باستانی نوروز همواره برای هنرمندان نیز مانند عامه مردم از اهمیت بسیار برخوردار بوده است.  آثاری که توسط

هنرمندان رشته‌های مختلف در وصف بهار و شادی و نوروز خلق شده‌اند ،،  تنها برخی از آن‌ها در یادها مانده‌اند.

موسیقی‌دانان  شاید با آثارشان بیش از دیگر هنرمندان نسبت به نوروز و وصف بهار واکنش نشان داده‌اند که البته این اتفاق روندی مربوط به دیروز و امروز نیست. از آن زمان که امکان ضبط و پخش آثار میسر شد آثاری ثبت شده‌اند اما یقینا پیش از آن نیز خوانندگان و نوازندگان آثاری را در وصف بهار ساخته و اجرا کرده‌اند. 

اینکه چرا اهالی موسیقی بیش از دیگران به بهار و نوروز پرداخته‌اند دلایل متعددی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها تنیده شدن ادبیات در موسیقی ایرانی است. شعر و شاعری امکانی است که به واسطه آن می‌توان به وصف وقایع متعدد تاریخی و ملی و باستانی پرداخت و شاعران ایرانی از گذشته تاکنون به این مهم توجه داشته و دارند. 

البته باید یادآور شد در روزگار معاصر و طی سال‌ها و دهه‌های گذشته خوانندگان پاپی چون فرهاد مهراد، تورج شعبانخانی، عباس بهادری، بیژن خاوری، بهنام صفوی، مهدی یراحی، محسن چاوشی، بنیامین بهادری، آثاری را در وصف بهار اجرا و ارائه کرده‌اند .

بی‌شک تعداد آثار نوروزی فعالان سبک پاپ بیش از قطعاتی است که در حوزه موسیقی سنتی ساخته و منتشر شده است. اما واقعیت این است که بسیاری از آثار پاپ به دلیل محتوای ضعیف و مضامین دم دستی از اصالت کافی برخوردار نبوده و نیستند و همه این موارد آنها را اصطلاحا به آهنگ‌هایی یک‌بار مصرف بدل کرده است. .

نغمه نوروزى*

نغمه نوروزى * با صداى غلامحسين بنان و آهنگسازى  روح اله خالقى يك از آثار ماندگارى است كه در وصف بهار و توصيف عيد نوروز ساخته شده است.  شعر اين اثر سروده ى زنده ياد رهى معيرى است.. 

نورز بر همه‌ی یاران و عاشان بهار خجسته باد 

                                                                         نرم نرمك مى رسد اينك بهار