همانطور که پیشینه‌ی جشن نوروز را از زمان جمشید می‌دانند درباره‌ی سیزده به در (سیزده بدر) هم روایت هست که:
«جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می‌کند و بارعام می‌دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می‌دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین درمی‌آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون از خانه در کنار چشمه‌سارها و دامن طبیعت برگزار می‌کنند.»
اما برای بررسی دیرینگی جشن سیزده بدر از روی منابع مکتوب، تمامی منابع مربوط به دوران قاجار می‌باشند و گزارش به برگزاری سیزده به در در فروردین یا صفر داده‌اند، از همین رو برخی پژوهشگران پنداشته‌اند که این جشن بیش از یکی دو سده دیرینگی ندارد اما با دقت بیشتر در می‌یابیم که شواهدی برای دیرینگی این جشن وجود دارد.علاوه بر این‌ها آیین‌های سیزده بدر مانند چهارشنبه سوری و نوروز، پر شمار، زیبا و دوست‌داشتنی است، بازی‌های گروهی، ترانه‌ها و رقص‌های دسته‌جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، خوراک‌پزی‌های عمومی، بادبادک پرانی، سوارکاری، نمایش‌های شاد، هماوردجویی جوانان، آب پاشی و آب بازی بخشی از این آیین‌هاست
تنوع و گوناگونی شیوه‌های برگزاری یک آیین، و دامنه‌ی گسترش فراخ‌تر یک باور در میان مردمان، بر پایه‌ی قواعد مردم شناسی و فرهنگ عامه، نشان‌دهنده‌ی دیرینگی زیاد آن است. همچنین مراسم مشابه‌ای که به موجب کتیبه‌های سومری و بابلی از آن آگاهی داریم، آیین‌های سال نو در سومر با نام «زگموگ» و در بابل با نام «آکیتو» دوازده روز به درازا می‌کشیده و در روز سیزدهم جشنی در آغوش طبیعت برگزار می‌شده. بدین ترتیب تصور می‌شود که سیزده بدر دارای سابقه‌ای دست کم چهار هزار ساله است.
دلیل برگزاری سیزده‌بدر
سیزده‌بدر، سه دلیل شناخته‌شده دارد. یكی اینكه آخرین روز جشن‌های نوروزی است و همانگونه كه پیش از این گفته شد، سابقه‌ای دست كم چهار هزار ساله دارد. دلیل دوم در اینست كه در این روز عملاً نیم‌سال دوم زراعی آغاز می‌شده است. سومین دلیل چنین است كه سیزدهم فروردین، نخستین «تیشتر روز» سال است. در این روز، مردمان ایرانی برای نیایش و گرامیداشت تیشتر، ایزد باران‌آور و نوید‌بخش سال نیك، به كشتزارها و مزارع خود می‌رفته و در زمین تازه‌روییده و سرسبز و آكنده از انبوه گل‌ها و گیاهان صحرایی، به شادی و ترانه‌سرایی و پایكوبی می‌پرداخته‌اند و از گردآوری سبزه‌های صحرایی و پختن آش و خوراكی‌های ویژه غافل نمی‌شدند. به سخن دیگر، سیزده‌بدر از نسخه‌های جشن‌های تیرگان و آبریزگان است.
آیین‌های برگزاری سیزده‌بدر
از آیین‌های باستانی و عمومی سیزده‌بدر می‌توان فال‌گوش ایستادن، فال‌گیری، گره‌زدن سبزه و گشودن آن، بخت گشایی و… را نام برد. علاوه بر این‌ها آیین‌های سیزده بدر مانند چهارشنبه‌سوری و نوروز، پر شمار، زیبا و دوست داشتنی است، بازی‌های گروهی، ترانه‌ها و رقص‌های دسته‌جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، خوراک‌پزی‌های عمومی، بادبادک‌پرانی، سوارکاری، نمایش‌های شاد، هماوردجویی جوانان، آب‌پاشی و آب‌بازی بخشی از این آیین‌هاست که ریشه در باورها و فرهنگ اساطیری دارند. از جمله شادی کردن و خندیدن به معنی فروریختن اندیشه‌های پلید و تیره، روبوسی نماد آشتی، به آب سپردن سبزه‌ی سفره‌ی نوروزی نشانه‌ی هدیه دادن به ایزد آب «آناهیتا» و گره زدن علف برای شاهد قرار دادن مادر طبیعت در پیوند میان زن و مرد، ایجاد مسابقه‌های اسب‌دوانی که یادآور کشمکش ایزد باران و دیو خشک سالی است.
نحوست سیزده
ریشه اعتقاد به شوم بودن و نحسی عدد سیزده مشخص نیست؛ اما آنچه مسلم است این است که ایرانیان، بر خلاف اروپائیان و اعراب سیزده را شوم نمی‌دانسته اند و اتفاقا روز سیزده هر ماه برای‌شان روزی گرامی بوده است. ایرانیان باستان هر روز از ماه را به نامی می‌خوانند و سیزدهمین روز ماه ، « تیر » نامیده می‌شود و « تیر» نام فرشته‌ای عزیز و نام ستاره‌ای بزرگ و نورانی و خجسته است. بنا براین سیزده نمی‌تواند نحس باشد.
ایرانیان قدیم نیز پس از دوازده روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد دوازده ماه سال است، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده‌یست به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌کردند و در حقیقت با این ترتیب رسمی بودن دورهً نوروز را به پایان می‌رسانیدند.
______________________________________________
