فریده لاشایی، خالق فرم‌های ناشناخته

درخت، گل، خرگوش، گربه و ماه از شخصيت‌های اصلی نقاشی‌های زنی بودند که تا روز ششم اسفندماه يکی از مطرح‌ترين‌ نقاشان در سبک اکسپرسيونيسم انتزاعی بود؛ سبکی که فرم در آن مشخص نيست و احساسات لحظه‌ای هنرمند را با رنگ‌گذاری نقاش نشان می‌دهد. فريده لاشايی خط و رنگ‌های به هم آميخته و فرم‌های ناشناخته‌ای را در تابلوهايش آفريده که پر از عناصر طبيعت است. اما او اين اواخر سراغ انيميشن رفته بود و همين عناصر را در تکه‌های انيميشنی با موسيقی نشان می‌داد. فريده لاشايی را بيرون از ايران به عنوان يک هنرمند چند وجهی می‌شناختند که در کنار نقاشی، مجسمه هم می‌سازد، شيشه‌گری می‌کند، می‌نويسد و تصويرسازی هم می‌کند. 

در يک کار تصويری که او با نقاشی‌های خودش ساخته به اسم «خرگوش در سرزمين عجايب»، بخش اصلی نقشه ايران است که خرگوش‌های تند و تيز از سمت شرق وارد آن می‌شوند. نقشه ايران شکل گربه‌ای به خودش می‌گيرد که به خرگوش‌ها لبخند می‌زند. خرگوش‌ها هم کم کم با ريتم تمپک همه جا پراکنده می‌شوند و تعدادشان آن قدر زياد می‌شود که تمام فضا را پر می‌کنند و در تن گربه می‌نشينند. روايتی ساده و سنتی از آنچه در ذهن هنرمندی بوده که پنج دهه از زندگيش را صرف نقاشی کرده و در ايران و بيرون از ايران زندگی کرده است.

گزارش آزاده اسدی درباره زندگی و آثار فریده لاشایی، نقاش نوگرای ایرانی

لاشايی در مورد اين کارش که بيرون از ايران بیشتر بازتاب داشته گفته بود که ويدئونقاشی بهترين روش برای نشان دادن احساساتش است چون او هميشه در کنار نقاشی عاشق سينما، تئاتر و ادبيات بوده است.

يکی از دغدغه‌های هميشگی لاشايی هم تقابل شرق و غرب بود که در انيميشن‌های اخيرش بارز است. فريده لاشايی که از نوجوانی به آلمان رفته و در مونيخ و وين درس خوانده بود، مترجم کتاب‌های آلمانی زبان به فارسی هم بود. او علاوه بر ترجمه چند نمايش‌نامه از برشت، رمان «نجواهای شبانه» اثر ناتاليا کينزبورگ را هم به فارسی برگردانده است.

فريده لاشايی در رشت به دنيا آمد و خاطرات ميرزاکوچک خان جنگلی و درگيری‌های سياسی دوران مصدق برايش انگيزه‌هایی بوده تا بنويسد. او زندانی سياسی هم بوده و شايد برای همين است که تاريخ اجتماعی- سياسی ايران از زمان مصدق تا انقلاب ۵۷ و جنگ با عراق و تاثير آن در شمال کشور همراه با خاطرات دوران زندان خودش در نخستين رمانش وجود دارد؛ کتاب «شال بامو» به معنی شغال آمد.

فريده لاشايی، نويسنده و تصويرگر، مجسمه ساز و مترجم اما به نقاش بودن شهره بود. نقاشی در سبکی که باعث شد دست کم ۳۰ نمايشگاه فردی در آمريکا، ايتاليا، فرانسه، آلمان و ايران برگزار کند. آثارش بيرون از ايران به شدت محبوب بود و سبکش بين نقاشان ايرانی و غير ايرانی طرفدار داشت.

او هنرهای تزيينی را در وين و ادبيات آلمانی را فرانکفورت خوانده بود با اين حال آرزو داشت که در زمينه سينما و تئاتر درس بخواند. فريده لاشايی در سال ۱۳۲۳ در رشت به دنيا آمد و در ششم اسفندماه سال ۱۳۹۱ در تهران به دليل بيماری سرطان از دنيا رفت.