بهرام مشیری و ابطال سه روایت

Tirdad Bonakdar               

بهرام مشیری در دو دهه گذشته چه با بخشی یا همه نظریاتش موافق یا مخالف باشیم، یکی از تاثیرگذارترین روشنفکران ایرانی در گستره‌ اجتماعی وسیع‌تری از گستره نفوذ مرسوم روشنفکران ایرانی (از هرنحله‌ای) بود. علت این امر هم مشخصاً استفاده نامبرده از ماهواره به عنوان آخرین ابزار رسانه‌ای وقت بود. اگرچه در نیمه دوم این بیست و اندی سال با پیدایش شبکه‌های باکیفیت ماهواره‌ای فارسی‌زبان وابسته به دولت‌ها یا سرمایه‌های خارجی و از رونق افتادن شبکه‌های اولیه بی‌کیفیت ولی مستقل لس‌آنجلسی، مشیری که زمانی از معدود برنامه‌سازان جدی موج اول بود، به حاشیه رفت یا در واقع رانده شد، اما موج گسترده‌ای که در ابراز تاسف برای مرگش به راه افتاد گویای این بود که او در همان زمان طلایی خود تاثیرش را گذاشته است. این اثرگذاری به جایی منتهی می‌شد که همانقدر که در جامعه ایرانی گستره وسیعی را در برمی‌گیرد، خوشایند جریان‌های اصلی حاکم بر موج دوم رسانه‌های ماهواره‌ای خارج از کشوری و سیاست‌هایشان نیست و به همین دلیل همانقدر که مرگ مشیری در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفت، این رسانه‌ها سعی کردند به شکل رفع تکلیفی و با درج خبری مختصر و توام با تخفیف او، از آن بگذرند. به عبارت دیگر این جریان‌ها کوشیدند به حاشیه ‌رانی بهرام مشیری را حتی در هنگامه مرگ او هم ادامه بدهند تا یادکرد از او خللی در موقعیت خط سیاسی آن‌ها ایجاد نکند. 

این جریان‌ها به طور مشخص و دقیق و خصوصاً در رسانه‌های لندنی، تجزیه‌طلبان و سلطنت‌طلبان و نیروهای داخلی و خارجی موتلف‌شان از چپ و راست هستند که اقبال گسترده به بهرام مشیری از سه جهت نافی روایات‌شان می‌شد:

۱.بهرام مشیری نافی روایت برابر نهادن ملی‌گرایی ایرانی با سلطنت‌طلبی بود. آن هم سلطنت پهلوی که مشیری همواره نقدهای اساسی بر ماهیت استبدادی و عامل خارجی بودنشان وارد می‌کرد. سلطنتی که با کودتای تحت حمایت خارجی ایجاد و احیا و با استبداد رای تداوم یافت و امروز هم بازماندگان و هواداران عمدتاً نویافته‌اش هم همچنان ضمن حفظ خوی استبدادی، فضاحت سرسپردگی و دلبستگی به سیاست‌ها و بمب‌افکن‌های خارجی را رقم زده‌اند.

۲. بهرام مشیری از مدل ملی‌گرایی دموکراتیک مصدقی که ادامه طبیعی جنبش مشروطیت بود، حمایت صریح می‌کرد. موضع لائیک بهرام مشیری مصدقی، روایتی که بنا بر موقعیتی که مدتی برای جناح مذهبی مصدقی‌ها فراهم شد که راه مصدق را در سطح اندازه نهضت آزادی و جریان موسوم به ملی‌-مذهبی کوتاه کنند، به چالش کشید. این سوتفاهم تاریخی البته بیش از آنکه نفعی برای نهضتی‌ها و ملی‌-مذهبی‌ها داشته باشد، دستاویزی برای دشمنان کلیت نهضت ملی و خصوصاً سلطنت‌طلبان شده بود تا راه مصدق را به سان این‌ها مضر و منقضی جلوه بدهند. اما مشیری در شرایط فقدان تشکیلات و رسانه گسترده و موثر‌ برای ملیون گیتی‌گرا، یک تنه بار ابطال این روایت که بهره‌بردارانش چنانکه پیشتر اشاره شد بیشتر سلطنت‌طلبان بودند را بر دوش کشید.

۳.دیدگاه ملی/مصدقی بهرام مشیری در ادامه منطقی خود برای امروز ایران در قامت جمهوری‌خواهی ملی تداوم می‌یافت. جمهوری‌خواهی بهرام مشیری شاهنامه‌پژوه و ایران‌دوست طبیعتاً در تقابل با مواضع آن‌هایی قرار می‌گرفت که نفیاً یا اثباتاً می‌کوشند نظام جمهوری را بانی فروپاشاندن ایران اعلان/ اعمال کنند. یعنی به ترتیب سلطنت‌طلبان و تجزیه‌طلبان. اما مواضع و روشنگری‌های بهرام مشیری به ویژه در این شرایط بمباران عوام با تبلیغات و القائات کذب و هدفمند، در گستره‌ای مهم از توده مردم موثر بود و روایات هردو گروه این طالبان رجعت و تباهی را ابطال می‌کرد.

باید به همین دلایل باشد که مدیران رسانه‌های ماهواره‌ای کوشیدند مرده مشیری را هم مانند زنده‌اش به حاشیه برانند، اما او که کار خود را چنانکه اشاره شد با آخرین ابزار ارتباطی وقت یعنی ماهواره آغاز کرده بود، اکنون پس از مرگش حتی با شدت بیشتری در آخرین ابزار ارتباطی روز یعنی شبکه‌های اجتماعی تجدید حیات یافته است تا زمانی که کشتی سوداهای همه انواع این طالبان به فرجام محتوم به گل‌نشینی خود برسد.