سپیده رئیس‌سادات

هلن شوکتی در هر شماره به معرفی آلات،  نخبگان و دیگر مقولات مربوط به‌موسیقی ایرانی می‌پردازد که از نظرتان می‌گذرد.

فصل نوزدهم

هلن شوکتی

سپیده رئیس‌سادات

خواننده – نوازنده سه تار- و محقق موسیقی

سپیده رئیس‌سادات در سال  ۱۳۵۹ در تهران به دنیا آمد. او  چهار پنج ساله بود که درک و علاقه او به سمت موسیقی اصیل ایرانی و آواز خوش او مورد توجه «فرود گرگین» قرار گرفت و از آن زمان آواز و نوار بزرگانی چون (بنان، عبادی ، پریسا و استاد شجریان…..) او را شیفته موسیقی اصیل نمود.

 مادرش پیوسته و در کلیه مراحل آموزشی موسیقی یار و همراهش بوده و پدرش که به امید پزشک شدن او دل بسته بود با توجه به علاقه و عشق‌اش به موسیقی از هر گونه کمک و کوشش برای فراگیری‌های او در زمینه‌ی موسیقی کوتاهی نکرد.

نه ساله بود که برای درک و دریافت ردیف آوازی به روایت -مرحوم  محمود کریمی- محضر شاگردی «پریسا» رفت و همزمان در فراگیری و اجرای تصنیف‌های سنتی زیر نظر جواد لشکری و میلاد کیایی کوشید.

سلفژ غربی را نزد ایرج برخوردار فرا گرفت و نواختن سه‌تار را نزد ارشد تهماسبی و مسعود شعاری آغاز نمود و در ادامه‌ی مسیر خود در شانزده سالگی، در محضر استاد  «پرویز مشکاتیان» دریچه‌ تازه‌ای از موسیقی این سرزمین به رویش گشوده شد.

«کنج صبوری» خود محصول همان دوره از زندگی سپیده است که به آهنگسازی و سرپرستی پرویز مشکاتیان و همخوانی “علی رستمی“ به مدت پنج شب به همراهی گروه نوروز در فرهنگسرای نیاوران بر روی صحنه رفت.

او در ایران با پرویز مشکاتیان در چند اجراء و آلبوم همکاری داشته و پس از درگذشت استاد مشکاتیان تصنیف «سرو آزاد» از ساختههای او را در بزرگداشت‌اش خواند.

سپیده رئیس‌سادات معتقد است، انقلاب اسلامی اثرات فراوانی بر کار و هنر هنرمندان زن بخصوص خوانندگان گذاشت. اما به هر حال پدیده خواندن خانم‌ها که چیز جدیدی نیست.

 در موسیقی قبل از انقلاب حضور خانم‌ها‌ کاملأ به اندازه‌ی آقایان بود، آواز هم یک چیز فیزیکی است، یعنی نمی‌شود حرکت اجتماعی بانوان خواننده‌های را یک باره ناپدید کرد،،،، این‌ست که برخلاف این نظر که خانم‌ها حضور کمرنگی دارند بله!!!! ولی وجود دارند ،، (روی صحنه نیستند اما وجود دارند)

سپیده پس از پایان تحصیلات در هنرستان گرافیک در ۱۳۸۱ موفق به اخذ لیسانس گرافیک با گرایش نقاشی گردید ودر سال ۱۳۸۷ از دانشکده ادبیات و فلسفه دانشگاه بولونیای ایتالیا در رشته موزیکولوژی فارغ التحصیل شد.. در همان زمان سپیده برای چندمین سال متوالی از محضر استاد محمدرضا لطفی نیز بهره برد.

اقامت  شش سالهٔ او در ایتالیا منجر به اجراء و همکاری در سازمان‌هایی همچون یونسکو-واتیکان-

رای -Rai-(رادیو تلویزیون ملی ایتالیا) و بی‌بی‌سی شد که او طی چندین کنسرت به همراه نوازندگان ایرانی و غیر ایرانی، به شناساندن موسیقی ایران زمین پرداخت.

درسال ۲۰۲۱ آلبومی منتشر گردید که در آن تصانیف و ترانه‌های عبدالقادر مراغه‌ای را سپیده رئیس‌سادات اجراء کرد، که اشعار آن لحن و بیان خاصی در اجراء داشته است  و برخی از این الحان نزدیک به لهجه ترکی  «عثمانی» نیز بودند.

نام این آلبوم «انوار» (گام‌های مراغه‌ای از سمرقند تا قسطنطنیه)  نام دارد که در حقیقت بخش عمده آن مربوط به قطعات عبدالقادر مراغه‌ای است که قطعاتی از محمد تنبوری و اسماعیل حماسی‌زاده  نیز اجراء شده است که بخش مهمی از این تصانیف به زبان فارسی و در جستجوی ردپای اثر عبدالقادر !!!در آهنگسازانی ست که پس از او در قرن ۱۷ تا ۱۹  در دربار عثمانی آهنگ‌سازی می‌کردند.

 این قطعات تفاوت‌های بسیاری، هم از لحاظ سیر ملودیک و هم از نظر فواصل و همچنین از لحاظ تلفظ کلمات، با موسیقی امروز دارد.

اجرای این اثر به همت آقای درویشی و یک گروه از موزیسین‌ها و محققان موسیقی که زمان زیادی را صرف تحقیق در پیوند با این موضوع کردند و نیز چندین نوازنده‌ی ایتالیایی که در کار خودشان بسیار حرفه‌ای هستند ولی نوازنده‌ی رسمی این ساز نیستند،،،از جمله Giovanni DeZorzi مدرس دانشگاه ویچنزا Kudsi Erguner   نوازنده صاحب نام نی عثمانی صورت گرفت

دیگر تجربه زیبا و شگفت‌انگیز سپیده همکاری با گروه Nexus که امریکایی هستند و از سال ۱۹۷۱ در کنار هم بوده و با هم کار می‌کنند و بقول معروف با هم پیر شدند. اجرای آثار  رضا قاسمی  که راسل هارتنبرگ، یکی از اعضای گروه، آن را برای سازهای کوبه‌ای تنظیم کرده است می‌باشد.

گروه Nexus شامل ۴ نوازنده سازهای کوبه‌ای است که جدا از قدمتی که در این عرصه دارند، از جایگاه ویژه‌ای در موسیقی ریتمیک برخوردارند.

سپیده رئیس‌سادات پژوهشی در موسیقی سازهای دوران ساسانی و همینطور تأثیر تحصیل او در رشته نقاشی داشته می‌گوید:

فکر کنم تحصیل نقاشی بر زیبایی‌شناسی من بی‌اثر نبود چرا که ظرافت‌های هنری،رشته‌های بهم‌پیوسته و جدایی ناپذیرند.

تحقیق من در مورد کل موسیقی ساسانی بود. اما متاسفانه بیش‌تر از دو سه منبع نوشته شده و اصلی  در این رشته وجود ندارد و بیش از همه وجود – نقش برجسته‌ها و نقاشی‌های کشیده شده – (به روایت نقش برجسته طاق بستان درکرمانشاه) بمن کمک کرد.

اما مسئله بسیار مهم که در موسیقی ساسانی توجه‌ام را جلب کرد، قسمت عمده موزیسین‌ها را زنان تشکیل می‌دادند. از جمله چنگ نوازان که مهم‌ترین ساز در دربار خسروپرویز بوده است.  همان‌طور که در نقاشی‌ها آمده، بیش‌تر چنگ نوازان یا بربط‌‌‌‌‌ نوازان زنان بوده‌اند.

سپیده با همراهی گروه رُهاب که اعضای آن را آقایان فرج‌پوری، حسین بهروزی‌نیا، حمید بهروزی‌نیا و بهنام ساسانی تشکیل می‌دهند توری را در امریکا برگزار کرد که بخش مهمی از تصانیف در این سفر ساختهٔ رضا قاسمی بود.

این بخش شامل پروژه همکاری سپیده با آقای قاسمی بود که از آلبومی به نام  «طبل بی هنگام» در پاریس منتشر شد که موفق نشدند که در قالب کنسرت اجراء کنند ولی بعدها با پیشنهاد سپیده با گروه رهاب اجراء شد. 

بخش دیگر این کنسرت قطعه سازی است! از حسین بهروزی‌نیا با تصنیف زیبایی از فرج‌پوری و چند تصنیف قدیمی و یکی از ساخته‌های ایمان وزیری که سپیده با آواز و سه تار به همراه تنبک بهنام ساسانی اجراء کرد.

او با همراهی استاد فرج‌پوری  در ونکوور و کالیفرنیا چندین اجرای موفق داشت و کنسرت دیگر او با همراهی مجید درخشانی و استاد ناصر مسعودی (خواننده گیلک و مشهور به بلبل گیلان) در سالن Richmond Hill  در تورنتو برگزار شد.

زن زندگی آزادی