خالق شهرقصه

 بیژن مفید

عکس و یاد و خاطره

به مناسبت سالروز درگذشت

خالق شهرقصه                                                                                                         

……………………… “بیژن مفید ” ۳۷ سال پیش درگذشت !

.

• اشاره : امروز و امشب سالروز درگذشت “بیژن مفید “است …نمایش‌نامه‌نویس ایرانی …از او نُه نمایش‌نامه انتشار یافته و بعضی از نوشته‌هایش به روی صحنه آمده و بیش از ۱۵۰ نمایش‌نامه رادیویی و تلویزیونی توسط او ترجمه و کارگردانی شده‌است. شهر قصه پرآوازه‌ترین اثر بیژن مفید است که اکنون به شکل ویدئویی دردسترس علاقه‌مندانش هست .۳۷ سال پیش در چنین روزی بیژن مفید در لس‌آنجلس درگذشت. می‌گفت: “می‌کوشم خندق ذهنی میان روشنفکران و مردم را پر کنم”….او فرزند غلامحسین مفید و قدسیه فریور و برادر بهمن مفید، اردوان مفید، هومن مفید و هنگامه مفید است. فهیمه راستکار، هوشنگ لطیف‌پور، علی نصیریان، جعفر والی، پرویز بهرام، رضا بدیعی و جمشید لایق از هم دوره‌های بیژن مفید بودند.همسران او فریده فرجام و جمیله ندایی است. جمیله در سال‌های انقلاب از بیژن جدا شد ولی دوست او باقی ماند. مفید دارای چهار فرزند به نام‌های مزدا ، نیما، شیما وافشین بودند.درباره‌اش بیشترمی‌خوانیم …….سردبیر

.
از: علی سرهنگی

بیژن مفید در سال ۱۳۱۴ در تهران زاده شد. پدرش هنرپیشه و بعدها بازرس اداره فرهنگ بود. او همزمان با گذراندن دبستان و دبیرستان ویلون می‌آموخت و شب‌ها برای فراگیری هنرپیشگی و صداپیشگی به “هنرستان هنرپیشگی” می‌رفت. ۱۹ ساله بود که نخست به دانشکده حقوق رفت ولی بعد در رشته ادبیات انگلیسی لیسانس گرفت. همزمان دستیار پرفسور دیویدسون شد که از آمریکا برای تدریس هنرهای نمایشی به تهران آمده بود و با او چند نمایشنامه به روی صحنه برد.

۲۸ ساله بود که “آتلیه تئاتر” را گشود و دو سال پس از آن “کارگاه نمایش” را تشکیل داد، که در هر دو نهاد بیش‌تر به ترجمه و تنظیم نمایشنامه‌ها و آموزش تازه‌کاران می‌پرداخت.

۳۰ ساله بود که نوشتن ماندگارترین اثرش “شهر قصه” را آغاز کرد که چهار سال به درازا کشید: “میونِ جنگلِ سبز، لای درختای قشنگ، شهرِ باصفایی بود”.این نمایشنامه که اثرگذارترین کمِدی موزیکال تاریخ تئاتر ایران به شمار می‌آید، سراسر انتقاد است: به خرافات و سنت‌های دست و پاگیر از سویی و کاغذبازی و فرهنگ مبتذل و جامعه مصرفی از سوی دیگر…”هرجا میری پلاستیک، هرجا میری پلاسکو … دختری که انگلیسی ندونه سِکرِتِره”…نمایشنامه یک پارچه شعر است، اما چنان روان که شنونده و خواننده گاه وزن و قافیه را از یاد می‌برد و تنها با داستان پیش می‌رود.

۳۲ ساله بود که کار با برنامه دوم رادیو تهران را آغاز کرد. ۱۵۰ نمایشنامه رادیویی به فارسی برگرداند و از صدای گرمش در اجرای بیش‌تر آن‌ها بهره گرفت. در همان زمان “شهر قصه” را به عنوان نمایشنامه رادیویی ضبط کرد و دو سال بعد در سال ۱۳۴۸ آن را در جشن هنر شیراز به روی صحنه برد.۳۶ ساله بود که نمایشنامه “جان‌نثار” را در انتقاد از خودکامگی نوشت که تا وقوع انقلاب اجازه اجرای عمومی نیافت.گفته می‌شود که بیژن مفید نمایشنامه «ماه و پلنگ» را از دوران تبعید و خانه‌نشینی محمد مصدق بر گرفته‌است.

او در خلق آثار خود از دیگر شیوه‌های گوناگون نمایش ایرانی مانند پرده‌خوانی، نقالی، بحرطویل خوانی، آواز خوانی، نوحه خوانی، پرده‌خوانی و معرکه‌گیری بهره می‌گرفته‌است.

مفید اعتقاد داشت که زبان فارسی، زبان شعر است و بنابراین نمایش ایرانی باید به زبان شعر باشد. به همین دلیل «شهرقصه» به زبان شعر روایت می‌شود.

او چهار سال پس از انقلاب به لس‌آنجلس مهاجرت کرد و چند نمایشنامه‌اش را به انگلیسی برگرداند و با هنرپیشگان آمریکایی به روی صحنه برد.او ترانه‌های نمایشنامه‌هایش را خود می‌ساخت، می‌خواند و می‌نواخت و برخی از آن ها مانند “نه دیگه این واسه ما دل نمیشه” سال‌ها زبانزد همگان بودند.پس از انقلاب در سال ۱۳۵۹سرپرست «مؤسسه چهل طوطی» شد. فعالیت این مؤسسه در زمینهٔ ضبط و تکثیر نوار صوتی نمایش‌های سابق خود و اجرای چند نمایش دیگر از جمله «آخرین پرواز»، «شازده کوچولو» و «خاموشی دریا» بود.

بیژن مفید در ۴۹ سالگی در جنوب کالیفرنیا درگذشت.مفید سال‌ها دچار ناراحتی کبد و تجمع خون در ریه بود. او بارها تحت عمل جراحی قرار گرفت و تنها ساعتی پس از آخرین عمل جراحی، در بیست و یکم آبان ماه سال ۱۳۶۳ چشم از جهان فروبست.زمانی که او در بیمارستان و در بستر مرگ بود خانواده وی درخواست روادید برای سفر به آمریکا و آخرین دیدار با او را کردند؛ ولی دولت آمریکا به آنان روادید نداد و او در تنهایی درگذشت.