بردگان غریزه

به همین دلیل حتی بعد از کشتن پدر که موجب می‌شود خود را از اسارت چند ساله‌ی او رها سازند، بعد از اقناع لذات و سیراب شدن موقت از آزادیِ بیرونِ حصار، دیگربار خود را زندانی خانه می‌کنند و فرزندی که پدر را کشته، آواره‌ی گورستان می‌شود و حتی خواهران از نجات‌بخشِ خود رو برمی‌گردانند. «آیا جوانی‌ام در گناه و مجازات به هدر رفت؟ با هربار از خواب پریدن چیزی را از یاد می‌بردم، چیزی را از دست می‌دادم… ذره‌ذره مغزم می‌سوخت. روشنایی از پلکم فرار می‌کرد، با به‌هم خوردنِ بال خفاشی، مشتی خاک روی سرم می‌ریخت و از خواب می‌پریدم، انگار در آن گور در مرحله‌ی دوزخ زندگی می‌کردم. تا آن دم که از خون پدر پاک و منزه شوم، گاه‌گاه فریادی می‌زدم تا ثابت کنم که هنوز زنده‌ام، فریادم زار می‌زد، و در گلویم خفه می‌شد، فریادی که هرگز به گوش خواهرها و مادرانم نمی‌رسید.»

خواهران که شب و روز طلب کامجویی با مردانی را در سر می‌پرورانند که تاکنون فقط در خواب‌ها ملاقات‌شان کرده‌اند، در کنج خانه گوشه‌نشینی اختیار کرده‌اند و هرکس که هوس چیزی نامتعارف را در سر بپروراند، پدر مانند سرور صاحب اختیاری یکایک آن آرزوها را در نطفه خفه می‌کند تا مبادا که بال و پر بگیرند؛ هر کس هم که ذره‌ای بخواهد آغوش به رویاهای نافرجام باز کند، زیر زمین خانه انتظارش را می‌کشد. پسران که تاکنون کسانی جز مادران و خواهران‌شان را ندیده‌اند، از صبح تا شب در پی اجرای تمنیات پدر برمی‌آیند و حتی کمی هم اجازه‌ی تخطی از فرامین او را ندارند و اگر کمی هم تصمیم به کاری خلاف عرف بگیرند، سرنوشتی جز شلاق در انتظارشان نخواهد بود، شلاقی که همه‌ی اعضای خانه حداقل یکبار، آن را پذیرا شده‌اند. در این تصویر مردسالارانه‌ی نویسنده، که نمونه‌ای از زندگی خود او است، آیا مجالی برای بروز کوچک‌ترین نیازهای انسانی خواهد بود؟

این رمان با روایتی منقطع و تمرکز بر سیرِ زمانی ناپیوسته، در تلاش برای بازنمایی شخصیت‌هایی سرگردان و مفلس است که راه بیرون‌رفت خود را از این مخمصه، تنها در کشتن و خاکسپاری اراده‌ای می‌دانند که تمام زندگی‌شان آنها را تحقیر و خُرد کرده است؛ با اینحال چرا حتی بعد از کشته شدنش نمی‌توانند از بارِ ثقیل او رها شوند؟ چون همانطور که روسو می‌گوید ما انسان‌ها برای محافظت از خود در برابر سختی‌ها و مصیبت‌ها، به افرادی نیاز داریم که از ما حمایت کنند و در عوض رهایی از آنها و مستقل شدن، ترجیح می‌دهیم یوغ را در جای آزادی بنشانیم تا هم امنیت خود را حفظ کنیم و هم به‌دور از هرگونه شر، به زندگی خود در بندگی پشت نکنیم.

اینگونه هم خود را خوار نمی‌شماریم و هم در نظر دیگران متمرد جلوه نمی‌کنیم؛ با اینحال آن کس که به جرگه‌ی همگنان رام شده نپیوندد، شورش کند و قانون پذیرفته شده را کوچک بشمارد و خود بخواهد در جایگاه داور (پدر) بنشیند و به‌نوعی درمقام هلاکت آن بر بیاید، باید که سرنوشتی یکسان در انتظارش باشد. از این منظر است که روسو می‌گوید آزادی، شریف‌ترین قوه‌ی انسان است و آنها که بردگان غریزه‌اند، خود را تا سطح حیوانات فرو می‌کاهند. زیرا با عدم تمکین، مانند وحشیان برهنه‌ای هستیم که با گرسنگی، آتش، شمشیر و مرگ مبارزه می‌کنند تا بتوانند استقلال خود را حفظ کنند.