آموزش ِ زبان مادری و آموزش به زبان مادری

……………احمد افرادی

حکایت ِ « آموزش زبان مادری » و اخیراً « آموزش به زبان مادری»، اگر از سوی برخی کشورهای مخالف جمهوری اسلامی ، به عنوان تمهیدی برای ایجاد نفاق در میان اقوام ساکن ایران و نهایتاً اهرمی برای تجزیه‌ی کشور به کار گرفته می‌شود، برای برخی فعالان سیاسی دستمایه‌ای است برای دموکرات‌نمایی وابزاری برای محبوب‌القلوب‌شدن در میان « هویت‌طلبان».
در ده – پانزده سال اخیر که موج «هویت‌طلبی» (همچون تظاهری روشنفکرانه) در ایران به راه افتاد،هیاهو و جنجال، در آغاز برسر« آموزش ِ زبان مادری» بود:

این که اقوام ساکن ایران، باید مختار و مجاز به آموختن زبان مادری باشند و دولت‌ها امکان آموزش این زبان‌ها را فراهم آورند، وگرنه، این زبان‌ها با خطر نابودی رو به رو خواهند شد.

انگار، در طول سده‌هایی که این اقوام در فلات ایران بسر می‌برند، این « هویت‌طلبان » و حکومت‌های مسلط بر ایران بودند، که بقا و ماندگاری این زبان‌ها را تضمین کرده‌اند!! وگرنه، امروز، از زبان این اقوام ، نشانی برجای نبوده است!
این هیاهو و تکاپوی به ظاهر فرهنگی، عموماً با موج « فارسی‌ستیزی» و دشمنی با قوم فارس (که معلوم نیست، این نام، کدام قوم ساکن ایران را نمایندگی می‌کند) همراه بوده است:

این که، قوم واهی فارس (در طول تاریخ) همچون عامل اسیمیلاسیون (همگون سازی) اقوام داخل ایران عمل کرده است!!
این که، این قوم موهوم، اشغالگر ایران و استعمارگر دیگر اقوام ساکن ایران بوده است و…!!

انگار، نه انگار که، در طول هزار و دویست سال اخیر، عموماً قبایل ترک‌نژاد بر ایران حکومت کرده‌اند.

در پی گسترش این بازار مکاره، روشنفکران واهالی فکر و فرهنگ، برای تلطیف فضای خشم و خروش و نشان دادن حسن نیت، نظر رژیم حاکم بر ایران را به این خواسته‌ها جلب کرده‌اند، که تدریجاً واکنش موافق نظام را ( در مورد برخی از این زبان‌ها) در پی داشته است و سرانجام، « برای نخستین بار، تدریس رسمی زبان و ادبیات کُردی، در قالب کتابی درسی که به عنوان ضمیمه کتاب فارسی دوره اول متوسطه تدوین شده، در مدارس شهرستان سقز در استان کردستان آغاز شد.»۱
و متعاقب آن « اولین کتاب آموزشی بخش زبان و ادبیات کردی دانشگاه کردستان برای درس مورفولوژی زبان کردی ( وشەناسی زمانی کوردی ) در سطح کارشناسی به قلم سعید کرمی و زیرنظر پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان به چاپ رسید.» ۲
اما، در ادامهی حسن نیت مجامع فرهنگی ( برای گرفتن حربه‌ی نفاق از دست فرصت طلب‌ها)، بر این خواسته‌ها افزوده شد و این بار، پرچم « آموزش به زبان مادری» بر سر بام فضای مجازی به اهتزار در آمد که:
دروس آموزشی، باید به زبان اقوام مختلف ساکن ایران تدریس شود.
من نمی‌دانم، کسانی که « آموزش به زبان مادری» را تبلیغ می‌کنند، جوانب امر و مشکلات عدیده، بر سر راه چنین پروژه‌ای را در نظر گرفته اند؟
می‌گویند « در ایران بیش از ۷۵ زبان و گویش، رایج است و مردم ایران احتمالا تنها چند زبان را می‌شناسند که یا گویش‌ور بیشتری دارند و یا افراد به واسطه‌ی خاستگاه خانوادگی‌شان با آنها آشنا هستند.»
گیریم در عقلایی و سنجیده بودن پروژه‌ای از این دست، حرفی نباشد، می‌پرسم:
آیا این گونه نیست که برای عملی شدن این پروژه ، باید حدود هفتاد و پنج نوع کتاب درسی مختلف برای این آموزشکده ها تدارک دید و مدرّسانی برای‌شان تربیت کرد؟
به عبارت دیگر، با کدام امکانات آموزشی، انسانی، تدارکات، ملزومات و … می‌توان در هر منطقه، آموزشگاه‌هایی به زبان مردم آن منطقه برپا کرد؟ تکلیف دروس فیزیک ، شیمی و… به زبان محلی چیست؟

افزون بر این، تکلیف باشندگان مناطقی که اقوام مختلف ( به مثل در آذربایجان غربی که کردها و آذربایجانی و.. ) در کنار هم به سر می‌برند، چیست؟
در تهران ، اقوام مختلف، با گویش‌های گوناگون (به گونه‌ای پراکنده) زندگی می‌کنند. می‌پرسم، در کشوری که با کمبود شدید مدارس و کادر آموزشی رو به رو است و حتی در استان‌های ( به طور نسبی) مرفه، همچون تهران ، مدارسْ چند نوبتی است، چگونه می‌توان در آن‌جا، به زبان‌های مختلف مدرسه برپا کرد. آخر حرف غیرمنطقی‌زدن و ژست روشنفکری گرفتن هم حدّی دارد.
گرچه ، مشکلات ، به همین‌ها و همین‌جا ختم نمی‌شود، اما از آن‌جایی که متن‌های بلند در حوصله‌ی فیسبوک و کلاً فضای مجازی نیست (و در این مورد، بسیاری گفته‌اند و نوشته‌اند) حکایت را در همین‌جا به پایان می‌برم.
——

1ـ https://www.bbc.com/persian/iran/2015/04/150406_l44_kurdish_language_textbook
2ـ
https://isi-isc.com/fa/post/aolin-ktab-aamozshi-bkhsh-zban-o-adbiat-krdi-danshgah-krdstan-mntshr-shd