برای معرفی‌ی سیف فرغانی شاید همین‌قدر کافی باشد که بدانیم که مدح‌گریز بوده است و بدست مغول‌ها به قتل می‌رسد.
لذا ترجیح می‌دهم صحبت را کوتاه کرده شما را با شعری از این آزاد مرد شاعر و توضیحی که به دنبال آن می‌آید تنها بگذارم. یادش گرامی باد.
.
هم مرگ بر جهان شما نيز بگذرد
هم رونق زمان شما نيز بگذرد
وين بوم محنت از پي آن تا کند خراب،
بردولت آشيان شما نيز بگذرد.
باد خزان نکبت ايام، ناگهان،
بر باغ و بوستان شما نيز بگذرد.
آب اجل که هست گلوگير خاص وعام،
بر حلق و بر دهان شما نيز بگذرد.
اي تيغتان چو نيزه براي ستم دراز،
اين تيزي سنان شما نيز بگذرد.
چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد،
بيداد ظالمان شما نيز بگذرد.
در مملکت چو غرش شيران گذشت و رفت،
اين عو عو سگان شما نيز بگذرد.
آنکس که اسب داشت غبارش فرو نشست،
گرد سم خران شما نيز بگذرد.
بادي که در زمانه بسي شمع ها بکشت،
هم بر چراغدان شما نيز بگذرد.
زين کاروانسراي، بسي کاروان گذشت،
ناچار کاروان شما نيز بگذرد.
اي مفتخر به طالع مسعود خويشتن،
تاًثير اختران شما نيز بگذرد.
اين نوبت از کسان، به شما ناکسان رسيد،
نوبت ز ناکسان شما نيز بگذرد.
بيش از دو روز بود از آن دگر کسا ن،
بعد از دو روز، از آن شما نيز بگذرد.
بر تير جورتان، ز تحمل سپر کنم،
تا سختي کمان شما نيز بگذرد.
در باغ دولت دگران بود مدتي،
اين گل، ز گلستان شما نيز بگذرد.
آبي است ايستاده در اين خانه مال و جاه،
اين آب نا روان شما نيز بگذرد.
اي تو رمه سپرده به چوپان گرگ طبع،
اين گرگي شبان شما نيز بگذرد.
پيل فنا، که شاه بقا، مات حکم اوست،
هم بر پيادگان شما نيز بگذرد.
اي دوستان، که به نيکي دعاي سيف،
يک روز بر زبان شما نيز بگذرد.
* سيف فرغاني از شاعران سبك عراقي قرن هفتم و هشتم هجري و معاصر سعدي، اهل معني، مدح گريز و بسيار گمنام است. تا آنجا كه دكتر ذبيح الله صفا مي‌گويد: “در هيچ‌يك از تذكره‌ها و ماخذهايي كه توانسته‌ام به آن‌ها مراجعه كنم نام و اثري ازاين شاعر توانا نديدم. با آن‌كه او مقامي بلند در بيان حقايق عرفاني داشته وبه يقين از پيشوايان خانقاهي بوده است.” علت اصلي گمنام ماندن سيف فرغاني را زندگاني در شهر كوچك” آق سراي” مي دانند. نكته قابل توجه در زندگي وي دربار گريزي اوست و توجه خاص‌اش به علم و معرفت. سيف زباني تلخ و گزنده دارد و در ميان شاعران صوفي و خانقاهي از جمله نادر شاعراني است كه هم در مورد مسائل دروني و خويشتن‌اش شعر گفته و هم شاعري برون‌گرا و اجتماعي بوده است. معروف‌ترين قصيده‌ي سيف “هم مرگ بر جهان شما نيز بگذرد” است که شاعر به جرم سرودن اين شعر، به دست مغولان کشته شد.
______________________________________________
